دبیرکل شورایعالی آموزش و پرورش؛
دست های پشت پرده همچنان مانع حذف کنکور سراسری
بزرگترین وزارتخانه کشور با بیش از 13 میلیون دانشآموز و 1میلیون کارمند، با چند 10 میلیون نفر مخاطب، آنقدر عریض و طویل است که هر تکانی بخورد، بالاخره به جایی برمیخورد. آموزش و پرورش سال ها پرغلط بوده و اسیر تصمیمهای شتابزده، اما حالا دو سالی است برای تکرار نشدن غلط های گذشته دست به عصاست، گرچه اکنون نیز بیخطا نیست. تصمیمهای گذشته و برنامه های آینده، محور گفت و گوی ما با مهدی نوید ادهم، دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش بود، مسئولی که در این گفت و گو تازه ترین تصمیمات و جدیدترین برنامه ها برای نظام آموزشی کشور را شکافت و منصفانه، ضعف ها و کاستی ها را پذیرفت.
آخرین باری که با هم گفتوگو کردیم، گفتید توفان مثبتی در آموزش و پرورش در راه است، اما با گذشت زمان چیزی از این توفان حس نشد و حتی اتفاقات منفی رخ داد؛ مثل توقف افزایش تاثیر سوابق تحصیلی برنتیجه کنکور که اتفاقی خلاف خواسته آموزش و پرورش و مغایر با قانون حذف کنکوراست.
من تعبیر توفان مثبت و منفی را قبول ندارم و معتقدم، جهتگیری ما در سطح کلان در حال حرکت به سمت اتقان بیشتر، وضعیت مثبتتر و ارتقای کیفیت فرآیند تعلیم و تربیت است، گرچه ممکن است به صورت موردی اقدامات نامناسبی هم صورت گرفته باشد.
اتفاقی که درباره تاثیر سوابق تحصیلی رخ داد (مخالفت با تاثیر30 درصدی سوابق تحصیلی در کنکور از سوی دیوان عدالت اداری) بیش از آنکه مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش را متاثر کند، قانون مجلس را متاثر کرد چون شورای عالی فقط دروسی را که قرار بود نمره آنها در امتحانات نهایی در سوابق تحصیلی موثر باشد، مصوب کرده است. با این حال این اتفاق اخیر برای ما نیز خوشایند نیست و از آن راضی نیستیم. با وجود این، سوابق تحصیلی در دست بررسی است تا راهی برای برونرفت از وضع فعلی پیدا شود.
موضوع سوابق تحصیلی را به این علت مطرح کردم که مسئولان عالی آموزش و پرورش بارها کنکور را چالش نظام تربیتی دانستهاند. به نظر میرسد، دستهایی در کار است و نمیگذارد کنکور حذف شود. نمونه جدیدش، مانع تراشی برای افزایش تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور.
بله، من این موضوع (دستهای پشت پرده) را تائید میکنم، اما علت مخالفت آموزش و پرورش با برگزاری کنکور به شیوه فعلی و روش گزینش دانشجو از طریق آزمون چهار گزینه ای مربوط است که ما بشدت با آن مخالفیم و معتقدیم سرنوشت تحصیلی دانش آموزان نباید به یک امتحان چند ساعته مبتنی بر مهارت تست زنی گره بخورد.
تاکنون بارها به کارشناسان وزارت علوم و سازمان سنجش اعلام کردهایم، روش هایی که در سایر کشورها برای انتخاب دانشجو به کار میرود، نیز قابل مطالعه است. بویژه در شرایط فعلی که با گسترش دانشگاه ها و خالی بودن صندلی ها مواجهایم، میتوان در روش فعلی تجدید نظر کرد. ما معتقدیم برگزاری کنکور به این صورت هم برای آموزش و پرورش آسیب زاست و هم برای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چون اجازه تحول آفرینی در فرآیند تعلیم و تربیت را نمیدهد.
البته این یک روی سکه است و روی دیگرآن به صنعت و اقتصاد کنکور مربوط است. این جریان اقتصادی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در امور مداخله میکند و اجازه تغییر در وضع موجود را نمیدهد.
به نظر می رسد کمرنگ شدن تاثیر سوابق تحصیلی ـ که ظاهرا همسو با خواسته مافیای کنکور است ـ بجز تاثیراتی که گفتید، بر فرآیند ترمیم معدل دانش آموزان که خواسته شورای عالی است نیز اثر خواهد گذاشت، نظرتان چیست؟
بله، قطعا موضوع ترمیم معدل تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. استدلال ما برای ترمیم معدل این بود که اگر قرار باشد روزی سوابق تحصیلی، عنصر تعیینکننده در قبولی کنکور باشد، دانشآموزان فرصت امتحان مجدد و ارتقایمعدل خود را داشته باشند، ولی اگر قرار باشد سوابق تحصیلی با وضعی که دچارش شده، پیش برود و این ابهام باقی بماند، تکلیف ترمیم معدل هم مشخص است.
یعنی ممکن است این موضوع برای همیشه مسکوت بماند؟
نه، الان مسئولان ذی ربط در تلاش اند قضیه را حل کنند، حتی استفساریه ای از مجلس و کمیسیون مربوطه خواستهاند و منتظر پاسخ هستند.
این یعنی ترمیم معدل برای کنکور سال 95 دست نمی دهد؟
امیدواریم دست بدهد و دانشآموزان از بلاتکلیفی خارج شوند.
چند روز پیش، شورای عالی آموزش و پرورش مصوبهای داشت که بحث برانگیز به نظر میرسید، مصوبه متناسب سازی رشته های فنی و حرفهای و کاردانش با نیاز بازار. پیام این مصوبه برای ما این بود که رشته های فعلی با نیاز جامعه تناسب ندارد.
هدف از طراحی رشتههای فنی وحرفهای و کاردانش، تربیت نیرو درحد تکنیسین برای بازار کار است و چون بازارکار، بازاری متحول است، رشتههای تحصیلی هم باید با این فضا تناسب داشته باشد. درواقع از آنجا که در همه رشتههای امروزی نقش فناوری بسیار پررنگ است، ما باید فناوریهای پیشرفته را نیز وارد رشتهها کنیم؛ مثلا رشته صنایع فلزی که بحث کردهایم آن را به فناوری فلزی تغییر دهیم.
به روزشدن رشته های فنی و حرفهای و کاردانش، فقط بخشی از نیاز ماست و نیاز اصلی، تجهیز کارگاه رشتههای فنی و مهارتی است که در این زمینه کاستی های فراوانی وجود دارد. مشکل بعدی هم به فرمالیته بودن بخشی از امتحانات رشته های مهارتی بر میگردد که باعث شده بسیاری از دانش آموختگان این رشته ها به معنی واقعی کلمه نیروهای کارآمد نباشند.
بله، متاسفانه این مشکلات وجود دارد و دوستان ما در میدان اجرا باید مراقبت کنند. مشکل تجهیز نبودن آزمایشگاهها هم مشکلی جدی است. بسیاری از رشتههای تحصیلی حتی رشتههای نظری به کارگاهها و آزمایشگاههای مجهز و متصدیان مجرب نیاز دارند که اگر موجود نباشند، اهداف بهخوبی محقق نمیشود. به همین علت، در آستانه تصویب برنامه ششم توسعه و بودجه سال 95، از نمایندگان میخواهیم اعتبار خاصی برای تجهیز هنرستانها پیشبینی کنند، چون بخشی از عملیاتی شدن برنامههای تحولی به موضوع اعتبارات گره خورده است. منتقدان ما همیشه میگویند آموزش و پرورش فقط آموزش تئوری به دانشآموزان میدهد و ما ضمن این که این نقد را قبول داریم و معتقدیم دانشآموزان برای ورود به بازارکار باید فهم و مهارت فنی داشته باشند، تاکید میکنیم تحقق این وضع، نیازمند تخصیص اعتبارات ویژه است.
آخر میدانید ، آموزش و پرورش مثل یک چاه عمیق است که هر چه در آن میریزند، پر نمیشود.
خیلی عمیق نیست، اما نیاز فراوان داریم.
مثال به روز این مشکل مالی، طرح شاداب سازی پنجشنبه مدارس است که گرفتار کمبود های اعتباری شده است. زمانی که این مصوبه را در شورای عالی تصویب میکردید، گمان میکردید طرح به مشکل مالی بربخورد؟
در دو سه سال اخیر، دولت و مجلس به بحث بودجه آموزش و پرورش توجه خوبی داشتند و نرخ رشد بودجه وزارتخانه از نرخ رشد اعتبارات کشور بیشتر بود، اما به دلیل نیازهای انباشتهای که در سیستم وجود داشت، این اعتبارات هم پاسخگو نبود.
درباره پنجشنبه چطور، پیش بینی میکردید؟
این کمبود اعتبار همه بخشهای آموزش و پرورش را درگیر کرده است. البته زمانی که بحث ساماندهی زمان آموزشی در پنج روز اول هفته را مصوب میکردیم، شرایط اعتباری بهتر از حالا بود. از سوی دیگر ما هرگز در آن مصوبه بحث تعطیلی مدارس را مطرح نکرده بودیم، بلکه تاکید ما باز شدن فضایی برای پرداختن بچهها به فوق برنامهها و اموری بود مثل بازدیدهای علمی و اردو، اما با مشکل فعلی روبهرو شدیم.
قرار نیست مدارس روزهای پنجشنبه باز شود؟
پیشنهاد هایی مطرح شده، اما تاکنون مصوبه جدیدی نداشتهایم. بخشی از این تصمیم باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی گرفته شود، چون اساسا مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش بر اساس حکمی بود که در این شورا تدوین شد.
قبول دارید که تعطیلی پنجشنبه مدارس به نفع آموزش و پرورش است و باعث صرفهجویی در هزینهها میشود؟
قطعا تعطیلی تاثیر دارد، اما عامل تصمیم گیری در این باره مساله اقتصادی نبود و این مصوبه توجیه آموزشی و تربیتی داشت، به خصوص در دوره ابتدایی.
ولی بچه ها روز های پنجشنبه برای خودشان میچرخند؟
نه، همه بچه ها. اگر چرخیدن هم باشد، میشود مثل روز جمعه که نمیتواند همه اش آسیب زا باشد یعنی اگر خانوادهها برنامه داشته باشند و دانشآموز یک روز هفته بجز جمعه در خانه باشد، مواهب تربیتی برای او دارد چون روز جمعه روز انجام تکالیف است، ولی روز پنجشنبه مجالی است برای با خانواده بودن، تفریح و استراحت.
یکی از نقدها به تعطیلی پنجشنبه مدارس این است که حجم کتابها زیاد است و فرصت آموزش کم. قرار نیست حجم کتابها کم شود؟
قرار است این کار انجام شود. این روزها بحثی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی مطرح است با عنوان همسو سازی محتوا که اشاره دارد به این که محتوای کتاب های درسی با مفاهیم برنامه درسی ملی و سند تحول همسو شود که یکی از محو رهای آن، کاهش حجم و چگالی مطالب است.
قول داده بودید محتوای درس ادبیات فارسی به منظور هویت بخشی به دانشآموزان متحول شود. این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد؟
خوشبختانه آن چیزی که در شورای عالی باید تصویب میشد و مربوط به ساعات آموزش بود، انجام شد و ساعات دوره متوسطه برای شاخههای مختلف تحصیلی تعیین و زمینه برای محتوای فزونتر فراهم شد. همچنین برای دوره ابتدایی که ارزشیابی توصیفی داریم، برای دو درس ادبیات فارسی و ریاضی تصمیم ویژه گرفتیم که مبتنی برنگاه حمایتی است. حالا در میدان اجرا دوستان ما در سازمان پژوهش باید محتوا را تولید کنند و به این نیاز پاسخ دهند.
به ارزشیابی توصیفی اشاره کردید قرار نیست همان طور که سند تحول بنیادین تکلیف کرده، این نوع ارزشیابی یا ارزشیابی تلفیقی (نمره + توصیف) به پایه متوسطه نیز تعمیم داده شود؟
آنچه تا الان قطعی است در دوره متوسطه اول همچنان ارزشیابی کمی برقرار خواهد بود، اما اگر ارزشیابی تلفیقی رای بیاورد و توجیهات کارشناسی بتواند شورای عالی را متقاعد کند، شاید در پایه پنجم و ششم اجرا شود. ما تصمیمگیری در این باره را منوط کردهایم به طرح ارزشیابی شایسته محور ( سنجش شایستگی دانش آموزان در حوزههای اخلاقی، زیستی ، اجتماعی، بدنی و ... ) و این در دست بررسی است و مراحل نهایی را طی میکند که اگر تصویب شود، تکلیف ارزشیابی تلفیقی نیز مشخص خواهد شد.
اما لازمه رسیدن به چنین وضعی داشتن معلمان توانا و با انگیزه است.
اصلیترین عنصر آموزش و پرورش معلم است و این طرح ها زمانی از آسمان به زمین و از روی کاغذ به کلاس های درس میآید که معلم توانمند و شایسته داشته باشیم. برای پاسخ به این نیاز، دانشگاه فرهنگیان را ایجاد کردهایم و برای اطمینان از درستی فرآیند تربیت معلم شایسته، بحث سنجش صلاحیت حرفه ای معلمان و بعد طرح رتبهبندی را پیشبینی کردهایم، اما میدانم این کار زمان بر است و آنچه ما را به آینده امیدوار میکند مسئولیت پذیری معلمان است.