آرايه‌هاي ادبي غزل «يوسف گمگشته ...»

**Parniya** · 28 بهمن 1392, 01:45

حافظ به شما آرايه مي‌آموزد (بخش دوم)

بررسي و تحليل غزلي ديگر از ديوان حافظ:

یوسف گمگشته بازآید به کنعان غم مخور/ کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: تلميح: به داستان گم گشتن ضرت يوسف (ع) و غم و اندوه فراوان پدر در فراق ايشان / «كنعان و يوسف»: مراعات نظير (تناسب) / «كلبه‌ي احزان»: تشبيه بليغ اضافي (اضافه‌ي تشبيهي) / «كلبه‌ي احزان و گلستان»: تضاد / «غم مخور»: تكرار

ای دل غمدیده حالت به شود، دل بد مکن / وین سر شوریده بازآید به سامان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «اي دل»: استعاره‌ي مكنيه و تشخيص / «دل»: مجاز از شاعر يا هر انسان ديگر / «دل بد مكن»: كنايه از اين‌كه نگران مباش / «سر»: مجاز از فكر و خيال با علاقه‌ي محليه / «دل و سر»: مراعات نظير (تناسب)

گر بهار عمر باشد باز بر تخت چمن / چتر گل در سرکشی ای مرغ خوشخوان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «بهار عمر»: تشبيه بليغ اضافي (اضافه‌ي تشبيهي) / «تخت چمن»: تشبيه بليغ اضافي (اضافه‌ي تشبيهي) / «چتر گل»: تشبيه بليغ اضافي (اضافه‌ي تشبيهي) / «چتر گل در سر كشيدن»: كنايه از رسيدن به خوشي و شادكامي / «در و بر»: جناس ناقص اختلافي / «مرغ خوشخوان»: استعاره‌ي مصرّحه از شاعر يا هر انساني ديگر (استعاره‌ي مصرّحه همان مجاز با علاقه‌ي شباهت است.) / «بهار، گل، چمن و مرغ»: مراعات نظير (تناسب)

دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نرفت / دائما یک سان نباشد حال دوران غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «گر و بر»: جناس ناقص اختلافي / تكرار صامت‌هاي «د» و «ر»: واج‌آرايي (نغمه‌ي حروف) / «دور و دوران»: اشتقاق

هان مشو نومید چون واقف نه‌ای از سرّ غیب / باشد اندر پرده بازی‌های پنهان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: گشتم نبود؛ بگرد شايد باشه! (من توي اين بيت آرايه‌ي خاص و بارزي پيدا نكردم اما شما جست‌وجو كنيد شايد بيابيد!!)

ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی برکند / چون تو را نوح است کشتیبان ز طوفان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «اي دل»: استعاره‌ي مكنيه و تشخيص / «سيل فنا»: تشبيه بليغ اضافي (اضافه‌ي تشبيهي) / «بنياد هستي بركند»: كنايه از اين‌كه نابود كند / تلميح: به داستان حضرت نوح (ع) / «سيل، نوح، كشتيبان و طوفان»: مراعات نظير (تناسب) / تكرار صامت «ن»: واج‌آرايي (نغمه‌ي حروف)

در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم / سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «در و گر»: جناس ناقص اختلافي / «بيابان و خار مغيلان»: مراعات نظير (تناسب) / «سرزنش كردن خار مغيلان»:استعاره‌ي مكنيه و تشخيص

گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید / هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «بس و نيست»: تكرار / «راه، مقصد، پايان و بعيد»: مراعات نظير (تناسب) / تكرار صامت «ن» در مصراع دوم: واج‌آرايي (نغمه‌ي حروف)

حال ما در فرقت جانان و ابرام رقیب / جمله می‌داند خدای حال‌گردان غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «جانان و رقيب»: تضاد (طباق) / «حال و حال‌گردان»: اشتقاق

حافظا در کنج فقر و خلوت شب‌های تار / تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

آرايه‌هاي بيت: «كنج فقر»: استعاره‌ي كنايي (مكنيه)؛ اين عبارت اضافه‌ي تشبيهي نيست! اشتباه نكنيد! / «تا و تار»: جناس ناقص افزايشي / «در و درس»: جناس ناقص افزايشي / «دعا، ورد و قرآن»: مراعات نظير (تناسب)

*کانون