فلسفه روزه

**parAdis75** · 09 تیر 1393, 18:25

همان طور که می دانید،[1] انسان علاوه بر جنبه مادی و جسمی، دارای جنبه معنوی و روحی هم هست و هر یک از آن ها در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامه های خاصی احتیاج دارند . یکی از برنامه هایی که جنبه معنوی دارد، تقوا و پرهیزگاری است . به این معنا که اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی ارتقاء دهد و به عالم طهارت و رفعت متصل کند، اولین چیزی که باید بدان ملتزم بشود، جلوگیری از افسار گسیختگی خود است . او نباید خود را سرگرم لذت های جسمی و شهوات بدنی کند، باید خود را بزرگتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد . بهترین، نزدیک ترین، مؤثرترین و عمومی ترین راهی که افراد را در این امر (تقوا) می تواند کمک کند، روزه است که با پرهیز از خوردن، آشامیدن و شهوت جنسی، علاوه بر این که نیروی خویشتن داری از گناهان در آنان قوت می گیرد، به تدریج بر اراده خود مسلط می شوند و در برابر هر گناهی عنان اختیار را از کف نمی دهند .

«یا ایها الذین ءامنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون » ; [2]ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما نوشته شد; همان گونه که پیشینیان از شما نوشته شده تا پرهیزگار شوید .[3]

روزه، علاوه بر فایده معنوی (تقوا)، فایده های دیگری هم دارد:

الف - اثر اجتماعی روزه: روزه، درس مساوات و برابری در میان افراد اجتماع است . با انجام این دستور مذهبی، افراد متمکن، وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمی یابند، و این باعث می شود که به کمک محرومان بشتابند . امام صادق ( علیه السلام) می فرماید: «روزه به این دلیل واجب شد که میان فقیر و غنی مساوات برقرار گردد، و این بدان جهت است که غنی، طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند; چرا که اغنیا معمولا هر چه را بخواهند، برای آن ها فراهم است . خدا می خواهد میان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیا بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند» .

ب) اثر بهداشتی و درمانی: عامل بسیاری از بیماری ها، زیاده روی در خوردن غذاهای مختلف است; چون مواد اضافی جذب نشده به صورت چربی های مزاحم در نقاط مختلف بدن، یا به صورت چربی و قند اضافی در خون باقی می ماند . این مواد لجنزارهای متعفنی برای پرورش انواع میکروب های عفونی است، و در این حال، بهترین راه برای مبارزه با این بیماری ها، نابود کردن این لجنزارها از طریق روزه است . پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «معده خانه تمام دردها و امساک (روزه) بالاترین داروهاست .» [4]

علت این که ماه رمضان برای روزه گرفتن انتخاب شده، این است که این ماه بر سایر ماه ها برتری دارد . در این ماه، «قرآن » کتاب هدایت و راهنمای بشر که «فرقان » است و با دستورها و قوانین خود روش های صحیح را از ناصحیح جدا کرده و سعادت انسان ها را تضمین نموده، نازل گردیده است و در این ماه، شب قدر قرار دارد که بهترین شب سال است و مقدرات انسان در آن مشخص می شود; «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان ...» [5]در روایات اسلامی نیز چنین آمده است که همه کتاب های بزرگ آسمانی در این ماه نازل شده اند; به این ترتیب، ماه رمضان که همواره ماه نزول کتاب های بزرگ آسمانی و ماه تعلیم و تربیت بوده، بر ماه های دیگر برتری محسوسی دارد .[6]

فلسفه روزه از نظر قرآن

خدا در قرآن مي‏فرمايد: "اي كساني كه ايمان آورده‏ايد! بر شما روزه واجب گرديده همچنان كه بر پيشينيان واجب گرديده است، باشد كه پرهيزگار شويد".
خداوند در اين آيه بعد از بيان وجوب روزه، فلسفه اين فريضه الهي را تقوا و پرهيزگاري مي‏داند. تقوا به معناي پرهيزگاري، ترسيدن از حق تعالي و دوري كه دل از گناه است.
مفردات راغب، ص 530، ماده وفي. و لغت نامه دهخدا، ج 16، ص 852.
انجام كامل روزه، خودداري از خوردن و آشاميدن و پرهيز از تمايلات جنسي و ساير مبطلات است. اگر روزه‏دار اين پرهيز محدود را گردن نهد، اميد است كه شخصي پرهيزگار و وارسته گردد، چرا كه اگر انسان پرهيز از تمايلات جسماني و جنسي را در خود تقويت كند، زمينه نزديكي به معنويات و قرب اليه الله را افزايش مي‏دهد. وقتي انسان اين حالت را در خود افزايش دهد و به مقام قرب الهي رسيده و شخصي پرهيزگار و خداترس شود، به حقيقت روزه كه تقوا است، دست مي‏يابد.
اندرون از طعام خالي دار
تا در او نور معرفت بيني
تهي از حكمتي به علت آن
كه پُري از طعام، نابيني‏
سعدي شيرازي، ديوان، ص 49.
چون فلسفه وجوب روزه از ديدگاه قرآن تقوا و پرهيزگاري است، به برخي از ثمرات تقوا و پرهيزگاري از

ديدگاه قرآن اشاره مي‏كنيم:
1 - رعايت تقوا، عامل فلاح و رستگاري است.
يوسف (12) آيه 90.
2 - تقوا پيشه كنيد، تا شكرگزار نعمت‏هاي حق باشد. و تشكر بدون تقوا بي معنا است.
آل عمران (3)، 123.
3 - خداوند دوستدار اهل تقوا است.
آل عمران، آيه 76.
كسي كه با روزه گرفتن تقواي الهي را در خود افزايش داد، محبوب خدا مي‏شود.
4 - تقواي الهي پيشه كنيد (كه عدم تقوا باعث شدت عذاب است) و بدانيد كه خداوند شديدالعقاب است.
بقره (2) آيه 196.
بيان اين آيه و موضوع تقوا به عنوان هدف و فلسفه روزه به اين معنا نيست كه هيچ هدف حكمت ديگري در روزه منظور نشده باشد و تمام فلسفه و حكمت آن، همين باشد، بلكه ممكن است تقوا و خودسازي، مهم‏ترين هدف و حكمت آن بوده و اهداف و حكمت‏هاي ديگر نيز در آن باشد، يا تقوا، هدف نهايي روزه باشد و اهداف و حكمت‏هاي ديگر پيش از آن و يا در ضمن آن نيز در روزه گرفتن تحقق داشته باشد، به همين خاطر در روايات و احاديث، حكمت‏هاي بي‏شماري براي روزه‏داري بيان شده است: از جمله امام صادق‏عليه‏السلام حكمت تشريع روزه را، مساوات ميان غني و فقير، چشيدن طعم گرسنگي و احساس رقّت و مسئوليت در برابر فقير دانسته‏اند. ياد آوري قيامت و تشنگي و گرسنگي آن روز و... هم چنين آثار ديگري از قبيل آثار تربيتي، من لا يحضره الفقير، ج 2، ص 43.
اجتماعي و بهداشتي و جسماني براي روزه ذكر شده است.
منبع:کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث

**namkarbary** · 09 تیر 1393, 18:46

آیا در ادیان پیش از اسلام نیز روزه بوده است؟

قرآن با صراحت وجود این فریضه الهی را در ادیان دیگر بیان می کند و برای پیشینیان نیز واجب بوده است و هم اکنون در کتب عهد عتیق و جدید مطالبی مربوط به روزه وجود دارد;که در اینجا چند فراز از آنها بیان می شود:

1- در تمام اوقات در میان هر طایفه و هر ملّت در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقّبه روزه معمول بوده است. (پولس)

2- حضرت موسى چهل روز روزه گرفت. (سفر تثنیه)

3- قوم یهود در موقعى که فرصت یافته مى خواستند اظهار خضوع نمایند روزه مى داشتند تا به وسیله آن رضاى حق را تحصیل نمایند. (سفر داوران )

4- حضرت مسیح به شاگردانش دستور داد که پس از فوت او روزه خواهند داشت. (انجیل لوقا)
و...

- - - - - - پست ادغام شده - - - - - -

شهید مطهری در مورد فلسفه روزه داری چنین می‌نویسد:

«پس ما اگر ماه رمضاني را گذرانديم ، شبهاي احيايي را گذرانيديم ، روزه هاي متوالي را گذرانديم ، بعد از ماه رمضان در دل خودمان احساس کرديم که ديگر بر شهوات خودمان بيش از پيش از ماه رمضان مسلط هستيم . بر عصبانيت خودمان از سابق بيشتر مسلط هستيم . بر چشم خودمان بيشتر مسلط هستيم ، بر زبان خودمان بيشتر مسلط هستيم . بر اعضا و جوارح خودمان بيشتر مسلط هستيم و بالاخره بر نفس خودمان بيشتر مسلط هستيم و مي توانيم جلو نفس اماره را بگيريم ، اين علامت قبولي روزه ماست ، اما اگر ماه رمضاني گذشت و تمام شد ، حظ ما از ماه رمضان - آن طور كه پيغمبر اكرم فرمود كه بعضي از مردم حظشان از روزه فقط گرسنگي و تشنگي است - فقط اين بوده كه يك ماه يك گرسنگيهايي و يك تشنگيهايي كشيديم (اغلب هم از بس كه سحر و افطار مي خوريم تشنه و گرسنه هم نمي شويم ولي لااقل بد حال مي شويم ) ، يك بد حالي در مدت اين يك ماه پيدا كرديم و در نتيجه اين بد حالي قدرت ما بر كار كردن كمتر شد و چون قدرت ما بر كار كمتر شد بعد هم آمديم روزه را متهم كرديم كه روزه هم شد كار در دنيا ؟ (آن كه محصل و دانشجوست مي گويد من در تمام اين ماه رمضان قدرت درس خواندنم كم شد . آن كه اهل كار ديگري است مي گويد قدرت فلان كار من كم شد ، پس روزه بد چيزي است ) اين علامت قبول نشدن روزه ماست ، در صورتي كه اگر انسان در ماه رمضان روزه گير واقعي باشد ، اگر واقعاً به خودش گرسنگي بدهد ، اگر همين طور كه گفته شده است سه وعده غذا را تبديل به دو وعده كند ، يعني قبلاً يك صبحانه و يك ناهار و يك شام مي خورد ، حالا ديگر ناهار نداشته باشد ، افطارش فقط به اندازه يك صبحانه مختصر باشد ، بعد هم سحر نه خيلي زياد بر معده تحميل كند بلكه يك غذاي متعارف بخورد ، بعد احساس مي كند كه هم نيروي بدني اش بر كار افزايش پيدا كرده است و هم نيروي روحي اش بر كار خير و هم نيروي روحي اش براي تسلط بر نفس ، اين حداقل عبادت است.»