LinkBack URL
About LinkBacksدر بخش اول راهکارهايي براي مقابله با عدم تمرکز، به نحوه تمرکز در کلاس درس و چند شيوه مطالعه متمرکز از جمله تند خواندن و يادداشت‌برداري نگاهي داشتيم. در اين شماره به ساير شيوه‌هاي مطالعه متمرکز اشاره مي‌کنيم. سؤال کردن پيش از مطالعه، با يکي دو سؤال، ذهن خود را هدفدار کنيد. وقتي مي‌گوييم که هنگام مطالعه مدام از خودتان سؤال کنيد، منظورمان اين است که پيش از مطالعه، در حين مطالعه و پس از آن، مي‌توانيد از خود درباره مباحث کتاب سؤال کنيد. بپرسيد در کتاب «روش‌هاي مطالعه» نوشته «کي پي بالدريج»، ترجمه دکتر علي اکبر سيف، به طرح سؤالات هفتگانه «گانيه» اشاره شده است. طرح اين سؤالات، بسيار ارزشمند و مفيد است و فوق العاده در ايجاد تمرکز حواس مؤثر است. ما در زير به اختصار، اين سؤالات هفتگانه را توضيح مي دهيم. ۱. سؤالات حافظه‌اي: اين سؤالات، کم اهميت‌ترين سؤالات هستند و صرفاً با يادآوري اطلاعات سر و کار دارند؛ مانند: کشورهاي همسايه ايران کدامند؟ بوعلي‌سينا در چه تاريخي متولد شده است؟ جنگ جهاني اول در چه تاريخي رخ داد؟ ۲. سؤالات ترجمه‌اي: اين نوع سؤالات، بهتر از سؤالات حافظه‌اي هستند و به بيان يک مفهوم پيچيده يا يک مطلب دشوار به زبان ساده‌تر مي‌پردازند؛ مانند اينکه: «گشتاور به زبان ساده يعني چه؟»، «فرمول انيشتين به زبان من چه ميشود؟»، «افزايش شعاع مولکولي را نسبت به افزايش عدد اتمي روي نمودار چگونه مي توان نشان داد؟» ۳. سؤالات تفسيري: اين سؤالات را سؤالات رابطه‌اي هم مي‌گويند و به کشف و درک روابط ميان دو مفهوم مي‌پردازند. اين رابطه مي‌تواند تشابه يا تفاوت باشد؛ سؤالاتي مانند: «تفاوت دندان‌هاي گوشتخواران با گياهخواران چيست؟»، «حافظه از نظر ساختار و عملکرد، چه وجه تشابهي با کامپيوتر دارد؟ » ۴. سؤالات کاربردي: اين سؤالات، همان طور که از نامشان برميآيد، ميخواهند مطالب علمي را به مسايل روزمره ربط دهند و آنها را در عمل بسنجند؛ مثلاً «چگونه مي توان از اصطکاک ناشي از کشش اجسام روي زمين کاست؟»، «تشويق، بلافاصله پس از يک عمل خوب، چه نقشي در شکل گيري شخصيت کودک دارد؟» و . . . 5. سؤالات تحليلي: اين سؤالات، منطقي و استدلالي نيز خوانده مي‌شوند. در اين نوع از سؤالات، قدم‌هاي منطقي يک شخص يا تغيير و تحول يک شيء يا وضعيت را از نقطه شروع تا پايان بررسي مي‌کنيم؛ مثلاً «آنتوني رابينز، روان شناس به نام امروز، چگونه با ناکامي‌ها، زندگي خود را دگرگون کرد؟» يا «هواپيما چگونه به وجود آمد؟» ۶. سؤالات ترکيبي: اين سؤالات به سؤالات خلّاق معروفند. در اين سؤالات، شما با پهلوي هم قرار دادن اطلاعات و ايده ها و انديشه‌هاي قبلي به طرح انديشه هاي نو دست مي زنيد و آن را به پرسش مي‌گذاريد؛ مثلاً «تناسب جمعيت و مسکن را در۲۰ سال آينده ايران چگونه پيش بيني مي‌کنيد؟» يا «چه ماده‌اي مي‌توان به چاي افزود تا نوشيدني خوش طعم‌تري شود؟» ۷. سؤالات ارزش نگاري: اين سؤالات، قوي ترين سؤالات است. در اين سؤالات، ما درباره مؤلف، نويسنده، مترجم، و متن کتاب داوري مي‌کنيم و نظر و روش خودمان را با نظر و روش آنها مقايسه مي‌کنيم؛ مثلاً از خود مي‌پرسيم که از بين رمان‌هاي رومن رولان، نويسنده فرانسوي (جان شيفته، ژان کريستف، زندگي تولستوي، زندگي بتهوون و ...) کدام اثر، شخصيت خود رومن رولان را نشان مي‌دهد؟ بايد توجه داشته باشيد که اين سؤالات را خواننده طرح مي‌کند و از خود سؤال مي‌کند و به آنها پاسخ مي‌دهد و هرچه سؤال قويتر مطرح شود، تمرکز و علاقه بيشتري هم ايجاد ميشود. تاکيد مي‌کنيم که خودتان بايد سؤال طرح کنيد؛ نه اينکه به چند سؤال مطرح شده در کتاب پاسخ دهيد. وقتي که خود شما سؤال طرح مي‌کنيد، بيشتر به پاسخگويي علاقه‌مند مي‌شويد؛ البته به سؤالات کتاب هم فکر کنيد و به دنبال پاسخگويي به آنها هم باشيد، اما حتماً با توجه به متن، اطلاعات قبلي و نظر و ايده خود، سؤالات ديگري را هم مطرح کنيد. يادداشت عوامل حواس پرتي عوامل حواس پرتي هيچ گاه به صفر نمي‌رسند؛ حتي اگر شما بهترين شيوه مطالعه را در پيش گرفته باشيد. گاهي اوقات، با اينکه غرق يک درس هستيد، کاري به خاطرتان مي آيد که تصميم داشتيد آن روز انجام دهيد. اين ياداوري باعث ميشود که ديگر نتوانيد روي درس تمرکز کنيد. بهترين و مؤثرترين راه براي مقابله با اين عدم تمرکز، نوشتن آن کار روي يک برگ کوچک کاغذ است؛ براي مثال در اوج درس، شما به ذهنتان مي‌رسد که امروز بايد براي خريد کفش به بازار برويد. وقتي شما اين موضوع را يادداشت مي‌کنيد، ديگر خيالتان راحت ميشود که فراموش نخواهيد کرد و مي توانيد به مطالعه متمرکز خود ادامه دهيد؛ اما اگر ننويسيد و بگوييد «باشد براي بعد» يا «مي دانم که يادم نمي‌رود» توانايي ذهن خود را کم کرده‌ايد؛ پس هرچه در حين مطالعه به خاطرتان مي‌آيد و عامل مزاحم تلقي ميشود، گوشه‌اي يادداشت کنيد. اينکه بايد نان بخريد، جزوه دوستتان را بدهيد، دروس ديگري را مطالعه کنيد و ... ، همه را يادداشت کنيد و بار ذهني مربوط به آن را تخليه کنيد و با خيال راحت به مطالعه ادامه دهيد. حالا اينجا باش! بارها از دانش آموزان شنيدهام که مي‌گويند به قول معروف نفسم از جاي گرم در مي‌آيد و اگر جاي آنها بودم و در هجوم اين همه افکار متنوع قرار مي‌گرفتم، نمي‌توانستم تمرکز کنم؛ چون جواني است و صدها فکر، و وقتي به يک فکر پشت مي‌کني، فکر و خيال ديگري ذهنت را اشغال مي‌کند. روان‌شناسان يکي از راه‌هاي مبارزه با اين فرار تمرکز را اصل «حالا اينجا باش مي‌دانند». اين شيوه ممکن است ظاهراً ساده به نظر بيايد ولي در عين حال بسيار مؤثر است. در اين شيوه، هنگامي که حواستان پرت ميشود و ذهنتان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهيد که «حالا اينجا باش». اين روش کم کم سبب ميشود که توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود؛ البته لازم است که در طول روز زماني را براي پرداختن به تفکرات و تخيلاتي که به ذهنتان هجوم مي‌آورد، اختصاص دهيد؛ براي مثال يک ربع يا نيم ساعت از روز خود را به اين کار اختصاص دهيد و به هيچ وجه در اين مدت، به کار ديگري نپردازيد و فقط ذهن خود را آزاد بگذاريد تا به هر چه مي‌خواهد فکر کند؛ چون فقط در صورتي که زماني را به اين کار اختصاص دهيد، مي‌توانيد به روح و روانتان در زمان‌هاي ديگر بقبولانيد که اکنون زمان فکر کردن به افکار مزاحم نيست و شما زمان ديگري را به اين کار اختصاص داده‌ايد؛ البته اوايل کار ممکن است با وجود اختصاص دادن اين زمان، باز هم تمرکزتان بارها در ميانه درس و مطالعه از بين برود؛ اما اگر روي اين کار پافشاري کنيد و هر بار که حواستان پرت شد، به خود بگوييد که «حالا اينجا باش و اين افکار را بگذار براي زمان مورد نظر» بمرور شاهد اين خواهيد بود که تعداد دفعاتي که حواستان پرت ميشود، کمتر و کمتر خواهد شد؛ به عبارت ديگر، بايد صبور باشيد تا شاهد پيشرفت خود در اين زمينه باشيد. خود را ضد ضربه کنيد يکي از باورهاي بسيار نادرست برخي از شما اين است که براي تمرکز حواس داشتن بايد در محيط، سکوت مطلق برقرار باشد. واقعيت اين است که هر چند خوب است در مکان مطالعه سر و صداي کمتري باشد، اما به هيچ عنوان در جست و جوي محيطي نباشيد که سکوت مطلق بر آن حکمفرما باشد. سکوت، نسبي است و سر و صداي محيط‌هاي مختلف با هم متفاوت است. بهترين مکان براي مطالعه جايي است که سر و صدا در آن از بقيه جاهاي موجود کمتر باشد؛ مثلاً شما اکنون مي‌خواهيد مطالعه کنيد و تنها مکاني را که در اختيار داريد، اتاقي است که در آن تلويزيون روشن است. مسلماً اين محيط ايده‌آل نيست، اما شما در دورترين نقطه اتاق از تلويزيون و پشت به آن مي‌نشينيد و مطالعه مي‌کنيد. در اين حالت، شما از بهترين شرايط ممکن براي مطالعه استفاده کرده‌ايد. يک نکته ديگر را هم بگوييم: اساساً مطالعه در جاي کاملاً ساکت غلط است. اگر شما با کوچک‌ترين سر و صدايي تمرکز حواستان به هم مي‌ريزد و ايجاد تمرکز دوباره برايتان بسيار مشکل است، بايد در فضايي که تا حدودي در آن سر و صداست مطالعه کنيد؛ چون هميشه شرايط آرماني در منزل، مدرسه يا حتي سر جلسه آزمون سراسري حاکم نيست و آن وقت شما نمي‌توانيد در اين شرايط تمرکز لازم را داشته باشيد. يکي از رتبه هاي برتر گروه آزمايشي علوم رياضي و فني دو سال گذشته در گفت و گو با پيک سنجش مي‌گفت: «خواهر کوچکم در خانه اصلاً به شرايط من توجه نداشت و آن قدر سر و صدا مي‌کرد که من مي‌گفتم تو مرا ضد ضربه کردهاي و هيچ حادثه غير مترقبه‌اي در آزمون سراسري نمي‌تواند تمرکز مرا به هم بريزد.« فضاي مطالعاتي تان را مرتب و منظم کنيد اخيراً ژاپني‌ها تحقيقات جالبي را روي يک گروه هزار نفري انجام داده‌اند. کودکان ده ساله اي که از بهره هوشي، استعداد و توانايي ذهني نسبتاً يکساني برخوردار بوده‌اند، هر يک از اين کودکان در محيط متفاوتي از ديگران قرار گرفتند؛ محيط مطالعه نفر اول بسيار درهم ريخته و شلوغ بود؛ اتاق نفر دوم آشفتگي نسبتاً کمتري داشت؛ اتاق نفر سوم نسبت به نفر دوم کمي منظم تر و با وسايل کمتري بود، و به همين ترتيب تا نفر هزارم که اتاقي بسيار منظم، مرتب و با حداقل وسايل داشت. کتاب يکساني را به همه دادند و به هر يک فرصتي مناسب براي مطالعه در اتاق‌هاي مخصوص داده شد. بعد از پايان زمان تحقيق، بررسي نتيجه‌ها بسيار جالب بود: ميزان مطالعه، بازدهي، ميزان به خاطر سپاري و تمرکز با ميزان نظم و ترتيب اتاق‌ها نسبت مستقيم داشت؛ يعني هر چه فردي در اتاق با اسباب و وسايل کمتر، مرتب‌تر و منظم‌تر قرار گرفته بود، بازدهي کمّي و کيفي بيشتري را در مطالعه خود نشان مي‌داد. بنابراين، براي مطالعه مؤثرتر و مفيدتر، هرچه مي توانيد در محيطي با وسايل و اسباب کمتر و منظم تر و مرتب تر قرار گيريد. «شاکتي گواين» در کتاب «بازتاب‌هاي نور» مي‌گويد: «هر وضعيت دروني، انعکاس بيروني و محيطي دارد و هر وضعيت محيطي بازتاب دروني»؛ يعني وضعيت منظم پيرامون شما به نظم فکري و دروني شما کمک مي کند و همچنين نامنظمي، سبب آشفتگي ذهني شما ميشود؛ پس قبل از مطالعه، دو سه دقيقه هم که شده، به مرتب کردن اتاق يا ميز مطالعه خود بپردازيد و اين مساله را جدي بگيريد. پيش از مطالعه، با يکي دو سؤال، ذهن خود را هدفدار کنيد. هرچه سؤال قويتر مطرح شود، تمرکز و علاقه بيشتري هم ايجاد مي شود هنگامي که حواستان پرت مي شود و ذهنتان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهيد که «حالا اينجا باش». اين روش کم کم سبب مي شود که توجه شما به موضوع مورد نظرتان جلب شود طبق تحقيقات ژاپني هاميزان مطالعه، بازدهي، ميزان به خاطر سپاري و تمرکز با ميزان نظم و ترتيب اتاق‌ها نسبت مستقيم دارد منبع : هفته نامه پیک سنجش
پاسخ با نقل قول
