پارت سوم ، موضوع اراده
تفسیر موضوع اراده
اراده یک مفهوم مبهم است و افراد مختلف، این اصطلاح را با معناهای متفاوتی بهکار میبرند. بنابراین وقتی کسی از اراده، تقویت اراده یا ضعف در اراده صحبت میکند، ابتدا باید توضیح دهد که منظورش از «اراده» چیست.
باومایستر اراده را دارای چهار شاخص اصلی میداند:
1_قدرت کنترل افکار:
وقتی میخواهیم روی یک موضوع خاص متمرکز بمانیم و تمام قدرت توجه خود را به آن معطوف کنیم. همچنین هنگامی که تلاش میکنیم به یک موضوع مشخص فکر نکنیم.
2_ قدرت کنترل هیجانات:
این مولفه همان چیزی است که معمولاً در بحث هوش هیجانی با عنوان تنظیم هیجانات (Emotion Regulation) به آن اشاره میشود. ما به علتهای مختلفی نیازمند تنظیم هیجانات هستیم. مثلاً وقتی حالمان خوب نیست و میکوشیم با انرژی باشیم. یا وقتی که بسیار خوش و سرحال هستیم، اما به علت حضور در مراسم ترحیم، میکوشیم خودمان را آرام (و شاید کمی غمزده) نشان دهیم.
3_ قدرت کنترل تکانش:
به این معنا که بتوانیم انگیزههای لحظهای خود را مدیریت کنیم. مثلاً وقتی غذای ناسالم اما خوشمزهای را میبینیم، بتوانیم در برابر میل به خوردن آن مقاومت کرده یا وسوسهی چک کردن لحظه به لحظهی موبایل را مهار کنیم. توضیحات کاملتر در این زمینه را میتوانید در درس رفتارهای تکانشی بخوانید.
4_ قدرت کنترل عملکرد:
اینکه بتوانیم روی یک فعالیت مشخص متمرکز باشیم و آن را با سرعت و دقت مورد نظر خود ادامه دهیم. همچنین در برابر میل به رها کردن یک فعالیت، مقاومت کنیم. به این معنا که مثلاً اگر قرار است سی دقیقه را به مطالعهی کتاب اختصاص دهیم، از دقیقهی اول تا آخرین دقیقه، سرعت و دقت و سطح انرژی خود را حفظ کنیم؛ آخرین جمله را با کیفیتی شبیه اولین جمله بخوانیم و در برابر وسوسهی رها کردن نیمهکارهی فعالیتی که برای آن برنامهریزی کردهایم، مقاومت کنیم.
با این تعریف، بسیاری از رفتارهای مخرب و نامطلوب را میتوان به ضعف اراده ربط داد.
به عنوان مثال، میتوان خریدهای تکانشی، قرض کردن تکانشی (و خرج کردن بیهودهی پول)، خشونتهای لحظهای، ضعف در دستاوردهای درسی، اهمال کاری، اعتیاد به الکل و سیگار و سایر مواد مخدر، متعهد نماندن به رژیم غذایی و نیز ورزش نکردن را به نوعی با بحث تقویت اراده مربوط دانست.
_قدرت اراده محدود است
مطالعات باومایستر این نظریه را مطرح میکنند که هر یک از ما مخزنی از انرژی داریم که برای «اراده کردن» از ذخیرهی آن مصرف میکنیم. باومایستر از اصطلاح Depletion (تقریباً معادل فرسایش و تحلیلرفتن) برای بیان این پدیده استفاده میکند:
از یک گروه از افراد خواسته شد که برای مدتی به «فیل صورتی» (یا هر چیز غیرممکن دیگر) فکر نکنند.
این افراد باید تلاش میکردند که تا حد امکان مراقب باشند که چنین فیلی در ذهنشان ظاهر نشود. این افراد پس از پایان آزمایش، در مقایسه با کسانی که به این شیوه خسته نشده بودند، از قدرت ارادهی پایینتری برای کارهای بعدی برخوردار بودند.
تحمل اختلافات در رابطه، از مخزن ارادهی ما خرج میکند. وقتی پشت هم و به شکل متوالی، از این مخزن مصرف میکنیم، در هر مرحله آسیبپذیرتر میشویم و قدرت ارادهمان برای کنترل و مدیریت اختلاف بعدی کاهش پیدا میکند.
تصمیمگیری هم، ما را فرسوده میکند.
لحظهای که وارد یک فروشگاه بزرگ میشویم، با حداکثر «قدرت اراده و انتخاب) وارد میشویم و
هر گام که به پیش میرویم و دربارهی خریدن یا نخریدن محصولات مختلف فکر میکنیم، سطح این توان کاهش پیدا میکند.
به همین علت احتمال انتخابهای نادرست و خریدهای تکانشی غیرضروری در اواخر حضور در فروشگاه، بیشتر میشود.
آزمایشهایی انجام شده که نشان میدهد مقایسهی دو به دو کالاهای متعدد یک فروشگاه، قدرت ارادهی فرد را تحلیل میبرد و کاهش میدهد.
_ همهی انواع اراده از یک مخزن واحد تغذیه میشوند.
یعنی مثلاً وقتی شما تمام توان خود را برای کنترل چهرهی خود در مراسم ترحیم بهکار میبرید، بعد از پایان مجلس، در مقابل برداشتن حلوا مقاومت کمتری دارید.
یا وقتی در طی چند ساعت، کوشیدهاید از چند مورد مشاجره با همکار یا همسر خود اجتناب کنید، دیگر نمیتوانید به سادگی قبل، در مقابل وسوسهی سر زدن به موبایل مقاومت کنید.
با این توضیحات میتوان گفت: مهم است که ما قدرت ارادهی خود را در کجا مصرف و تخلیه میکنیم.
_ از کجا متوجه میشویم که قدرت ارادهی ما کاهش یافته؟
یکی از نشانههایی که میتواند تحلیل رفتن و ضعف قدرت اراده را یادآوری کند، عکسالعملهای شدیدتر از حد تناسب (Overreaction) است.
وقتی یک فیلم ناراحتکننده، ما را بیش از آنچه که باید ناراحت میکند؛
وقتی یک طنز ساده و معمولی، ما را بیش از آنچه انتظار میرود میخنداند؛
وقتی دیدن غذا ما را بیش از آنچه که باید، برمیانگیزد؛
وقتی خبر خوب ما را بیش از حد متعارف و معقول، خوشحال میکند؛
وقتی از دست دادن چیزی، ما را بیشتر از حالت عادی، دگرگون و مضطرب میکند؛
میتوان حدس زد که احتمالاً ما در وضعیت فرسایش اراده قرار گرفتهایم و مکانیزم خودکنترلی در ما، آنقدر که باید، فعال نیست.
این مخزن اراده چگونه دوباره پُر میشود؟
_اولین روش، استراحت کردن و در نظر گرفتن فرصت تنفس میان فعالیتهای مختلف است.
وقتی سی دقیقه به خودتان فشار آوردهاید و کتاب خواندهاید، بخش قابلتوجهی از منبع ارادهی خود را تخلیه کردهاید.
بنابراین بهتر است بلافاصله پس از این کار، به سراغ یک تصمیمگیری مالی نروید.
وقتی در یک جلسهی مهم کاری شرکت کردهاید و مدت طولانی ذهن خود را روی موضوع جلسه متمرکز کردهاید،
بهتر است بلافاصله با شریک عاطفی خود دربارهی آخرین چالش عاطفیتان صحبت نکنید.
وقتی یک گفتگوی دشوار را پشت سر گذاشتهاید، بهتر است مستقیم به سراغ ماشین و رانندگی نروید و
ابتدا کاری سبکتر (مثلاً یک پیادهروی کوتاه) انجام دهید.
طبیعتاً خوابیدن هم مصداقی از همین استراحت کردن و وقفه انداختن است و میتواند مخزن ارادهی شما را دوباره پُر کند.
_ دومین روش پیشنهادی باومایستر، توجه به میزان قند خون است.
نکتهی دیگری که در آزمایشها تجربه شده این است که تحمل فشار ذهنی و خرج کردن از مخزن اراده،
سطح قند خون ما را کاهش میدهد. به همین خاطر، مهم است که به سطح قند خون خود نیز توجه داشته باشیم.
باومایستر در کتاب قدرت ارادهی خود در این زمینه نکتهی مهمی را مطرح میکند.
او تأکید دارد که فقط به «محتویات کربوهیدرات مواد غذایی» نگاه نکنید
و به این هم توجه داشته باشید که چقدر طول میکشد تا این کربوهیدرات به گلوکوز تبدیل شود.
موادی که هیدرات کربن آنها به سرعت به گلوکز تبدیل میشود، در کوتاهمدت قند خون را افزایش میدهند و پس از مدتی، دوباره سطح قند کاهش پیدا میکند.
اما موادی که به تدریج و با آهستگی به گلوکز تبدیل میشوند، میتوانند در مدت زمان طولانیتری قند خون را بالا نگه دارند.
سرعت تبدیل شدن هیدرات کربن به گلوکز را معمولاً با شاخصی به نام شاخص گلایسمی (شاخص گلیسمی / شاخص قندی / شاخص گلوکز) بیان میکنند.
این شاخص بین صفر تا صد است و هر چقدر پایینتر باشد، یعنی هیدرات کربن آهستهتر به گلوکز تبدیل میشود.
با جستجوی شاخص گلایسمی در گوگل به سادگی میتوانید مقدار این شاخص را برای مواد مختلف ببینید.
اما همانطور که میتوانید حدس بزنید شاخص موادی مانند برنج سفید و عسل و سیبزمینی سرخ شده بالاست.
در مقابل موادی مانند سبوس گندم، بادام، پسته و اسپاگتی، شاخص گلایسمی پایینی دارند.
_ دربارهی تقویت قدرت اراده :
قدرت اراده، درست شبیه یک ماهیچه عمل میکند
و هر چه اراده را بیشتر به کار بگیریم، قدرت ارادهی ما بیشتر میشود.
این نکته از آن نظر مهم است که فرسایش اراده را اشتباه درک نکنیم.
فرسایش اراده در یک مقطع زمانی مشخص و زمانی که پشت سر هم از مخزن اراده مصرف میکنیم، معنا پیدا میکند.
اما وقتی با استراحت و وقفه ایجاد کردن، دوباره تجدید قوا میکنیم و این بار میکوشیم ارادهی خود را در سطحی بالاتر صرف کنیم، حجم مخزن ارادهی ما به تدریج افزایش مییابد.
اگر مخزن واحد برای اراده را به خاطر داشته باشید حتماً میتوانید حدس بزنید که تمرین تقویت اراده روی یک حوزه میتواند قدرت ارادهی ما را روی حوزههای دیگر هم افزایش بدهد.[/SIZE]