هفتهای نیست که من دو سه تماس از دانشآموزان و فارغالتحصیلان رشتههای غیرپزشکی در مورد کسب اطلاعات در رابطه با تغییر رشته به دندانپزشکی نداشته باشم. حقیقت این است که متقضایان ورود به رشتههای پزشکی به خصوص دندانپزشکی در سالهای اخیر افزایش چشمگیری داشتهاست. به طوری که شصت درصد کنکوریهای سال 1395 را تجربیها تشکیل میدادند در حالی که ظرفیتهای رشتههای دانشگاهی مربوط به ریاضی فیزیک و علوم انسانی بسیار بیشتر است. بر اساس آمار سازمان سنجش و آموزش کشور امسال 860 هزار و 437 نفر در کنکور سراسری شرکت کردند، از این تعداد 519 هزار و 774 نفر شرکتکننده در رشته علوم تجربی بودند. به عبارتی 60 درصد داوطلبان شرکتکننده در آزمون در رشته علوم تجربی با هم رقابت کردند. موضوعی که دکتر حسین توکلی معاون سازمان سنجش و آموزش کشور بر آن تأکید میکند و میگوید: «سال گذشته ظرفیت دانشگاهها در رشته پزشکی 8 هزار نفر بوده است. خیلی از داوطلبان کنکور هم میدانند که در رشته پزشکی قبول نمیشوند اما باز شانس خود را در این آزمون میسنجند. دلایل متعددی در اقبال عمومی دانشآموزان و والدین آنها به این رشته وجود دارد، ولی مهمترین آنها وجود رشتههای علوم پزشکی در گروه آزمایشی علوم تجربی است؛ بویژه رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی طرفداران زیادی دارد. عامل گرایش دانشآموزان به این رشتهها نخست امکان اشتغال و نیز میزان درآمد بالا در این رشتهها است. این درحالی است که داوطلبان نمیدانند که بعد از 10 سال درس خواندن و چندین سال کار سخت میتوانند به درآمد بالا دست پیدا کنند.» (منبع: تسنیم)
اما در مورد کنکور مجدد فارغالتحصیلان رشتههای غیر از پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، همیشه جای سؤال و تردید وجود دارد که آیا کار درستی میکنند یا خیر. آیا این همه وقت و هزینه را که صرف کسب مهارت در یک رشته کردهاند را به راحتی میتوانند نادیده بگیرند؟ در پاسخ سؤالات این افراد که اغلب سؤالات تکراری هم هست من چند نکتهٔ مهم را خاطر نشان میکنم.
آیندهٔ رشتهٔ دندانپزشکی چه طور است؟
این سوالی است که پاسخ دقیقی به آن نمیتوان داد. در درجهٔ اول باید مشخص شود منظورتان از آینده دقیقاً چیست. شما چند سال دارید؟ چند سال دیگر را آینده در نظر میگیرید. آیندهٔ هیچ رشتهای قابل پیش بینی نیست. رشتهٔ دندانپزشکی هم از این قاعده مستثنی نیست. در حال حاضر رشتهٔ تعداد دندانپزشکان وارد شده به بازار کار با شیب نسبتاً تندی در حال افزایش است. تعداد دانشکدهها در دهه اخیر چندین برابر شده است. تعداد بسیار زیادی در خارج از کشور در حال تحصیل دندانپزشکی هستند. به این ترتیب پیشی گرفتن تعداد دندانپزشکان از نیاز مردم به این رشته دیر یا زود غیرقابل اجتناب خواهد بود. از طرف دیگر اقتصاد دندانپزشکی شدیداً با وضع اقتصادی کشور و مردم رابطهٔ مستقیم دارد. وقتی که وضع اقتصادی خوب نباشد، مردم پول کافی برای هزینه کردن بر روی دندانهایشان نخواهند داشت. نتیجه اینکه اگر در مورد وضع اقتصادی نگران هستید، با تغییر رشته از آثار مخرب رکود اقتصادی در امان نخواهید بود!
درآمد دندانپزشکی چه قدراست؟
اغلب از من این سؤال پرسیدهمیشود. بازهم پاسخ دقیقی برای این سؤال وجود ندارد. همانطور که درآمد مهندسی یا کار بازار عدد واحدی نیست، درآند دندانپزشکی ثابت نیست و همهٔ دندانپزشکان درآمد یکسانی ندارند. از قضا محدودهٔ درآمدی دندانپزشکان بسیار متنوع است! دندانپزشکان قدیمیتر و افرادی که در مناطق مرفهتر طبابت میکنند درآمد بالاتری دارند. بالطبع طبابت در مناطق مرفهتر مستلزم سرمایهگزاری بیشتری است (شما در بالاشهر پیتزافروشی هم داشته باشید درآمدتان از پایین شهر بیشتر است ولی هزینههای بیشتری هم داردی). در حال حاضر درآمد دندانپزشکی به صرف خدماتی بودن، از مشاغلی مانند کارمندی و معلمی به طور عمومی بیشتر است. ولی واقعیت این است که این درآمد آنچنان که شاید برخی از بیرون تصور کنند، رؤیایی نیست! دندانپزشک با محدودهٔ تعرفهٔ مشخص و تعداد مشخصی درمان میتواند درآمد محدود و مشخص شدهای داشته باشد این درآمد که با کار فکری و یدی تویمان است، بدون محدوده نیست. شاید در حال حاضر مانند همهجای دنیا دندانپزشکان جز قشر مرفهتر جامعه (مثل همه جای دنیا) نسبت به بیشتر مشاغل باشند ولی این قضیه در ایران بیشتر به دلیل رکود درآمدی حاکم بر بقیه رشتهها و مشاغل به چشم میآید و نه پتانسیل درآمدزایی فوقالعاده عجیب و غریب دندانپزشکی.مطلب«آیا درآمد دندانپزشکان واقعا زیاد است »را از اینجا بخوانید.
آیا در دوران تحصیل دندانپزشکی میتوانم کار کنم؟
فکر کارکردن به عنوان دندانپزشک را در دوران تحصیل دندانپزشکی از سرتان بیرون کنید. در گذشته دانشجویان دندانپزشکی در سالهای پایان تجصیل خود، به صورت محدود در درمانگاههای حاشیه مشغول به کار میشدند. الآن با وجود تعداد کافی دندانپزشک، نیازی به کار دانشجویان وجود ندارد. کار دانشجویی دندانپزشکی، غیرقانونی است. صرف نظر از غیرقانونی بودن، در بازار امروز دندانپزشکی اصلاً ممکن است ممکن نباشد. این روزها یک خبر دربارهٔ دانشجوی سال آخر دندانپزشکی دانشگاه تهران منتشر شدهبود که برای تأمین مخارج خود دستفروشی میکند. همین مثال نشان میدهد که دانشجویان دندانپزشکی نباید روی درآمد در دوران دانشجویی با کار دندانپزشکی حساب باز کنند.
رشتهٔ خودم را ادامه بدهم با دندانپزشکی بخوانم؟
خود من بعد از اخذ دیپلم ریاضی-فیزیک، با تغییر رشته در پیشدانشگاهی در کنکور تجربی شرکت کردم. چند نفر از دوستان و همکاران دور و بر من هم بعد از تحصیل در رشتههای دیگر وارد رشتهٔ دندانپزشکی شدهاند و مدرک گرفتهاند. حتی یک مورد سراغ دارم که دکتری برق خوانده است و الان ارتودنتیست موفقی است! ولی همهٔ اینها به بهای سالهای زیادی از عمر بوده است. از طرف دیگر از دوستان دیگر رشتههای فنی تعداد زیادی را سراغ دارم که در رشتههای خود انسانهای بسیار موفقی هستند و درآمد آنها از دندانپزشکان بیشتر است. در خارج از کشور دوستانی دارم که در دوران مدرسه درسشان از من خیلی ضعیفتر بود ولی هماکنون در رشتههای فنی بعد از ادامه تحصیل در دانشگاههای درجه اول دنیا، از ماهب زندگی در یک کشور توسعهیافته بهرهمند هستند و کیفیت زندگیشان از من و امثال من خیلی بهتر است؛ بنابراین در ازای چیزهایی که از دست میدهید، چیزهایی ممکن است به دست بیاورید. ولی به قول برناردشاو سعی کنید در زندگی چیزهایی را که دوست دارید به دست بیاورید و الا مجبورید چیزهایی را که به دست آوردهاید دوست بدارید و بسیاری از اوقات چون ما خودمان را گول میزنیم افتراق این دو گاهی حتی غیرممکن است.
روی دوم سکهٔ دندانپزشکی چیست؟ (دردسرهای دندانپزشک شدن)
قبولی در رشتهٔ دندانپزشکی ساده نیست. اگر چه نسبت به دوره ای که من کنکور دادهام، تعداد دانشکدههای از دوازده –سیزده دانشکده به حدود شصت دانشکده رسیدهاست، تعداد شرکت کنندگان کلی کنکور کاهش یافته است و ظرفیتهای پذیرش دندانپزشکی هم افزایش چشمگیری داشتهاست، ولی با این همه هنوز هم رقابت بر سر صندلیهای کلاسهای درس دندانپزشکی در دانشکدهها بسیار داغ است؛ بنابراین برای قبولی در این رشته نیاز به صرف زمان زیادی است. سال کنکور را شما باید از تمام تفریحات خود صرف نظر کنید ضمن اینکه بدون پایهٔ قوی، فقط با یک سال درس خواندن ممکن است راه دشواری را در پیش داشته باشید. بعد از قبولی در دندانپزشکی شش سال تحصیل میکنید. برخلاف تصور عمومی امتحانات و بخشهای آموزشی دندانپزشکی پراسترس و پرتنش هستند و مسئولیتهای بسیار بیشتری را نسبت به تحصیل یک درس صرفاً تئوریک در دانشکده دارید. بعد از شش سال و دفاع از پایاننامه، باید به طرح دورهٔ عمومی بروید که دوسال است و اغلب در نقاط محروم و حتی دوردست است. فرقی نمیکند دختر باشید یا پسر، مجبورید دور از خانواده مسئولیتهای حرفهای و زندگی خود را در یک نقطهٔ احتمالاً محروم و ناآشنا خودتان بر عهده بگیرید. تا اینجای کار شما حداقل نه سال عمر خود را صرف دندانپزشک شدن کردهاید و به این نقطه رسیدهاید. بعد از طرح شما نمیتوانید هر جا که خواستید کار کنید یا مطب بزنید. برای کار نیاز به جواز کار دارید. برای کار در یک شهر بزرگ مثل شیراز یا تبریز شما حداقل نیاز دارید که سه سال در یک منطقهٔ خیلی خیلی محروم مانند اطراف خرمشهر یا خارج از مرکز و شهرهای بزرگ استان سیستان و بلوچستان کار کنید! تازه اگر مشکل امتیاز جواز کارتان هم حل شود، برای اینکه مطب خودتان را داشته باشید نیاز به سرمایهٔ هنگفتی دارید! بعضاً سرمایهای که برای مطب نیاز دارید، نسبت به درآمدی که در کوتاه مدت یا میانمدت از مطب کسب میکنید توجیه اقتصادی ندارد! کار دندانپزشکی کار بدنی مستهلک کننده است. شما قرار نیست مثل بقیهٔ رشتههای نظری که پشت میز مدیریت میشینند یا ایده میدهند تا شصت –هفتاد سالگی قادر به کار باشید. دندانپزشکی جز مشاغل سخت طبقهبندی میشود و در سیستم اداری هم مشاغل سخت بعد از بیست سال کار به سنین بازنشستگی نزدیک میشوند. بسیاری از دندانپزشکان معتقدند که کار دندانپزشکی امروزه تخصصی شده است مایلاند که ادامه تحصیل بدهند و تخصص خود را در یکی از رشتههای دندانپزشکی کسب بکنند ولی برای قبولی در تخصص (آزمون دستیاری) نیاز به عبور از یک امتحان دشوار دارید که اینباز رقبایتان نه کنکوریها بلکه همه افراد با انگیزه و باهوشی هستند که مانند شما چندین سال پیش از مرحلهٔ کنکور عبور کردهاند. گاهی یک سال تمام یا حتی چند سالممکن است مجبور شوید مانند دورهٔ کنکور درس بخوانید. بعد از ورود به دورهٔ تخصص (تا اینجا حدود دوازده سال از عمرورود شما به دندانپزشکی گذشته است) بسته به رشتهتان، سه الی شش سال دستیار تخصصی هستید. حقوقتان از یک کارمند کارمند کمتر است و تمام وقت درگیر هستید. بعد از اتمام دوره بیشتر متخصصان به خاطر تعهدی که دادهاند مجبورند به طرح دورهٔ تخصصی اجباری بروند. مدت طرح تا سال قبل حدود 2.5 برابر مدت تحصیل بود که حداقل هفت سال در مناطق عادی میشد. در دورهٔ طرح به صورت پیشفرض شما اجازهٔ داشتن مطب ندارید و با حقوق و کارانهای که در صورت کار در کلینیکهای دانشگاه به شما میدهند گذران میکنید. در ضمن تا پایان تعهداتتان، شما نمیتوانید مدرک خود را از دانشگاه بگیرید! برخلاف رشتههای فنی که به راحتی با استفاده از نامهٔ ادارهٔ کار مبنی بر عدم امکان اشتغال در مدت تعیین شده و یا با هزینهٔ کم مدرک خود را آزاد میکنند تا به دانشگاهها یا مراکز کار خارج از کشور ارائه کنند، دندانپزشکان برای آزاد کردن مدرک خود نیاز به صرف هزینهٔ خیلی بالا یا سپری شدن زمان بسیار بیشتری هستند.
در پایان :
این متن کسانی را که تمایل به تغییر رشته به دندانپزشکی و یا شرکت مجدد در کنکور را دارند، نه به تغییر رشته ترغیب و نه از آن منع میکند. ظرفیتهای دندانپزشکی مشخص است و البته ورود سایر رشتهها تاثیری در بازار کار بقیه ندارد. لذا برای ما دندانپزشکان فرقی نخواهد کرد که سایر رشتهها این قدر برای ورود به دندانپزشکی اقبال نشان میدهند. اتفاقاً وجود افراد متخصص در زمینههای دیگر به پیشرفت دندانپزشکی کمک خواهد کرد و نگاه جدیدی را وارد این رشته خواهد کرد.
اما در این متن سعی شده است که نگاه واقعبینانهای به مقولهٔ تغییر رشته که معادل تغییر مسیر زندگی است، صورت گیرد. فیالواقع علاقه و برنامه زندگی شما عامل اصلی تعیین کننده است. برای هیچ دونفری نسخهٔ واحدی وجود ندارد. اگر کسی واقعاً در رشتهای که میخواند یا آنرا خوانده است، برای خود آیندهای متصور نیست و میخواهد صفحهٔ جدیدی در زندگی خود بگشاید، تغییر رشته به دندانپزشکی انتخاب بدی نیستُ. به شرطی که تمام جوانب آن را درک کردهباشد تا بعدها با دانستن واقعیتهای شغلی این رشته شوکه نشود. زمان همواره در گذر تغییر است. وضع اقتصادی اجتماعی جامعه ثابت نمیماند. توان کسب درآمد با برخی رشتهها ممکن است در دورهای با افت و در دورهای با رشد بالا همراه باشد. بعضی از این افت و خیزها قابل پیشبینی و برخی هم نیستند. ولی آدمهای خلاق و خوشفکر که مهارت کافی در رشتهٔ خود دارند، در تمام مراحل اوج و سقوط میتوانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند.
نکتهٔ دیگر اینکه نباید تسلیم جو غالب هجوم به رشتههایی مانند دندانپزشکی در جامعه شد و از مد تبعیت کرد. در حال حاضر با شرایطی مواجهیم که ازیکطرف از سوی برخی از نهادهای اجتماع، جامعهٔ پزشکی موردانتقاد و حتی توهین قرارگرفته است، از طرف دیگر شاهد هجوم بیسابقهٔ کنکوریها و حتی فارغالتحصیلان رشتههای دانشگاهی بهسوی پزشک، دندانپزشک و داروساز شدن هستیم! این عشق و نفرت توأمان پدیده عادی نیست و نشان میدهد که جامعه ما متأسفانه درزمینهٔ اشتغال و مسائل اجتماعی پیرامون آن با نابهنجاریها و مشکلات عدیدهای دستبهگریبان است و برای فارغالتحصیلان سایر رشتههای دانشگاهی، آیندهٔ پرفروغی در بازار کار حداقل از طرف خود این افراد پیشبینی نمیشود؛ اما تجربه نشان داده است که وقتی اقبال عمومی در مورد چیزی ناگهان فوران کند، معمولاً نتیجه خوبی در پایان برای آن موضوع نمیتوانیم تصور کنیم و صرف پیروی از روند عمومی جامعه، موفقیت هیچکس را در تصمیمی سرنوشتساز مانند تغییر مسیر زندگی با تغییر رشته تضمین نخواهد کرد.
منبع