صرف‌نظر از اينكه كامپيوتر شما چگونه توليد شده است و يا نرم‌افزارها بر روي آن چگونه نصب شده‌اند، همواره احتمال بروز مشكل بر روي سيستمتان وجود دارد. بي‌ترديد براي شما هم پيش آمده كه كامپيوترتان درست كار نمي‌كرده يا كند شده ، برنامه‌ها دائم از كار مي‌افتند و مشكل صفحه‌ي آبي را داشته‌ايد. در اين هنگام نخستين سؤالي كه ممكن است از خود بپرسيد اين است كه چه بايد كرد؟
نخستين فكري كه در چنين شرايطي به ذهن انسان مي‌رسد آن است كه با يك فرد متخصص در اين زمينه مشورت كند! با اين حال ممكن است در آن زمان خاص امكان دسترسي به كارشناسان براي تشخيص و رفع مشكل مذكور وجود نداشته باشد. اينجاست كه لازم است تنها به خودتان متكي باشيد. آشنايي با فرآيند عيب‌يابي و برخورد منطقي و مبتني بر علم با اين مقوله مي‌تواند علاوه بر كاهش هزينه‌ها،صرفه‌جوئي در مهم‌ترين منبع حيات بشري يعني زمان را نيز به دنبال داشته باشد. با اين حال، آيا مشكل از سخت‌افزار كامپيوتر شماست يا صرفاً با مشكلي نرم‌افزاري روبرو هستيد كه خودتان مي‌توانيد از پسش بر بياييد؟ خب تشخيص اين مسئله ممكن است كمي سخت باشد. در واقع مشكلات سخت‌افزاري و نرم‌افزاري ممكن است علائم يكساني داشته باشند - به عنوان مثال صفحه‌ي آبي، ممكن است در نتيجه‌ي يك مشكل سخت‌افزاري و يا نرم‌افزاري به وجود آمده باشد - . چطور مي‌تواند تشخيص داد مشكل در اثر كداميك از موارد گفته شده پيش آمده است؟
اگر تصميم داريم خودتان دست بكار شده، مشكلات احتمالي سيستمتان را تشخيص داده و بهبود بخشيد توصيه مي‌كنم اين مقاله را از دست ندهيد.


هنگامي‌كه كامپيوتر شما كند شده است

اغلب شنيده‌ايم كه مجلات كامپيوتري و افراد مطلع و آگاه هميشه داستان‌هايي درباره‌ي كند شدن كامپيوترهاي قديمي نقل مي‌كنند. عباراتي نظير: كامپيوتر فلاني به مرور زمان كندتر كار مي‌كند چون نرم‌افزارهاي بسيار زيادي نصب كرده و همه‌ي آن‌ها در زمان بالا آمدن ويندوز شروع به كار مي‌كنند و يا بدافزار‌هايي به داخل سيستم نفوذ كرده‌اند كه باعث كندي آن مي‌شوند، چندان ناآشنا نيست اين در حالي است كه تمامي اين موارد در نهايت فرد را به اين نتيجه مي‌رسانند كه چون كامپيوترش كند شده و زيادي قديمي شده‌ بايد فكر تعويض آن بيفتد.
به‌طور معمول در دو حالت مي‌توان گفت كامپيوتر كند كار مي‌كند. نخست هنگامي‌كه اجراي وظايف ساده و روتيني چون برنامه‌هاي استارت آپ و عملياتي بر روي سيستم شما مدت زمان زيادي به درازا مي‌انجامد و حالت بعدي زماني است كه نرم‌افزارهاي جديدي بر روي سيستم نصب شده‌اند كه قادر به دست‌يابي به منابع موردنياز خود نيستند.
هر كامپيوتري با عمري نزديك به 10 سال مي‌تواند ظرف يك دقيقه بارگذاري شده و برنامه‌هاي موردنياز خود را اجرا كند. اگر به‌عنوان كاربر احساس مي‌كنيد فرايند بالا آمدن سيستمتان مدت زماني بيشتر از آنچه تاكنون بوده طول كشيده، به احتمال قوي با يك مشكل نرم‌افزاري قابل حل مواجه هستيد. مشكلات سخت‌افزاري به كند شدن كامپيوتر منجر نمي‌شوند، اما بندرت استثناهايي هم وجود دارند. مثلاً ممكن است CPU سيستم شما بيش‌ازحد داغ مي‌شود و براي اينكه از دماي خود بكاهد، كمي كندتر عمل مي‌كند. اما اكثر مشكلات كندي، از نرم‌افزار ناشي مي‌شوند.


مشكل صفحه‌ي آبي داريد

مشكل نمايش صفحه‌ي آبي يا صفحه‌ي آبي مرگ (blue screens of death) در نسخه‌هاي قديمي ويندوز به‌شدت رايج بود بطوريكه حتي باعث انتشار شوخي و جوك‌هاي بسياري در فضاي مجازي شده بود. خوشبختانه، نسخه‌هاي جديد ويندوز در مقايسه با نسخه‌هاي قديمي‌تر از ثبات بيشتري برخوردارند. يك كامپيوتر ويندوز معمولي، در صورتي كه داراي سخت‌افزار درست و درايور‌هاي بي‌نقص باشد، غيرممكن است كه با مشكل صفحه‌ي آبي برخورد كند. پس اگر زياد با صفحه‌ي آبي مواجه مي‌شويد، به احتمال بسيار زياد يكي از سخت‌افزار شما درست كار نمي‌كند. از طرفي، درايورهايي كه به خوبي برنامه‌ريزي نشده‌اند هم باعث به وجود آمدن صفحه‌ي آبي مي‌شوند.
اگر اخيراً درايور‌هاي سخت‌افزاري را نصب و يا آپگريد كرده‌ايد و بعد از آن شاهد بالا آمدن صفحه‌ي آبي هستيد، درايورها را آن اينستال و يا از System Restore استفاده كنيد زيرا ممكن است درايور‌ها ايراد داشته باشند. اما اگر اخيراً كاري با درايورهاي خود نكرده‌ايد اما بازهم دچار مشكل صفحه‌ي آبي هستيد، احتمال اينكه مشكل سخت‌افزاري باشد بسيار زياد است.


وقتي سخت‌افزار دچار مشكل مي‌شوند.
در اينجا ليستي از سخت‌افزاري كه ممكن است دچار مشكل شوند به همراه نتايج حاصله از بروز مشكلات ارائه شده است:
• هارد درايو : اگر هارد درايو شما به مشكل بر بخورد، فايل‌هاي روي آن قابل استفاده نخواهند بود. ممكن است وقتي سعي در باز كردن فايل‌ها و يا ذخيره‌ي فايلي بر روي درايو داريد با تأخيرهاي طولاني مواجه شويد. به علاوه، ممكن است ويندوز به‌طور كامل بوت نشود.
• CPU : اگر CPU سيستم از كار بيفتد يا دچار مشكل شود، ممكن است باعث شود كه ويندوز اصلاً بوت نشود. اگر سي پي يو بيش‌ازحد داغ ‌شود، ممكن است وقتي تحت فشار زيادي است - مثلاً وقتي در حال بازي كردن و يا ديدن ويدئو هستيد - به صفحه‌ي آبي برخورد كنيد.
• RAM : اپليكيشن‌ها داده‌هايي را روي حافظه‌ي رم شما قرار مي‌دهند و از آن شما براي ذخيره‌ي كوتاه مدت اطلاعات استفاده مي‌كنند. وقتي RAM شما اشكال پيدا مي‌كند، اپليكيشن داده‌هايي را در قسمتي از RAM قرار مي‌دهد و بعداً كه مي‌خواهد اين داده‌ها را از روي RAM بخواند، داده‌هاي غلط و ناقص مي‌گيرد. در نتيجه، اپليكيشن از كار مي‌افتد، صفحه‌ي آبي بالا مي‌آيد و فايل‌ها غيرقابل استفاده مي‌شوند.

• كارت گرافيك: مشكلات مرتبط با كارت گرافيكي مي‌توانند باعث مشكلات گرافيكي در زمان پخش كردن فايل‌هاي سه‌بعدي و يا حتي در نمايش دسكتاپ شما شوند. اگر كارت گرافيك شما داغ كند، ممكن است وقتي تحت فشار است، درايور گرافيك شما را از كار بي اندازد يا منجر به انجماد يا در اصطلاح Freeze شدن كامپيوتر شما تحت حجم كاري بالا، مثلاً وقتي در حال انجام يك بازي سه‌بعدي با گرافيك بالا هستيد، شود.
• فن‌ها : در صورتي كه هر يك از فن‌هاي كامپيوتر شما از كار بيافتند، باعث مي‌شود بخش‌هاي مختلف كامپيوتر داغ كنند و شما با مشكلاتي در زمينه‌ي CPU و كارت گرافيك مواجه خواهيد شد. حتي ممكن است كامپيوتر براي جلوگيري از داغ شدن و صدمه‌ي بيشتر، خودبه‌خود خاموش شود.
• Motherboard : تشخيص مشكلات مادربرد كار بسيار مشكلي است، چرا كه ممكن است در اين حالت سيستم با مشكل صفحه‌ي آبي و يا هر نارسايي ديگري مواجه شود.
• تأمين برق : مشكلات مربوط به برق هم جزو مواردي هستند كه سخت تشخيص داده مي‌شوند. ممكن است برق بيش‌ازحد به يكي از اجزا برسد و آن را از كار بي اندازد. اما اگر تأمين برق كامل از كار بيفتد، كامپيوتر شما روشن نمي‌شود و هرچقدر هم دكمه‌ي روشن را بزنيد، اتفاقي نمي‌افتد.
مشكلات معمول ديگر، مانند كند شدن كامپيوتر، بيشتر توسط عدم كاركرد درست نرم‌افزارها به وجود مي‌آيند. اما ممكن است مشكلات نرم‌افزاري نيز علائمي مانند موارد بالا داشته باشند. به عنوان مثال، بدافزاري كه چنان عميق به داخل كرنل ويندوز نفوذ مي‌كند كه باعث بالا آمدن صفحه‌ي آبي مي‌شود.


مطمئن‌ترين راه براي تشخيص سخت‌افزاري و يا نرم‌افزاري بودن مشكل چيست؟

يكي از راه‌هاي تشخيص سخت‌افزاري و يا نرم‌افزاري بودن مشكلات سيستمتان آن است كه سيستم خود را از نظر بدافزارها اسكن كنيد و يا از System Restore استفاده كنيد تا آن را به حالت قبل از دي آمدن مشكل برگردانيد اما نمي‌توان گفت كه اين روش‌ها به‌طور قطع مشكل شما را حل خواهند كرد.
بهترين روش براي اينكه بفهميد آيا مشكل شما نرم‌افزاري است و يا سخت‌افزاري، اين است كه كامپيوتر خود را ريستور كنيد و نرم‌افزارها را به حالت پيش‌فرض برگردانيد. براي اين كار مي‌توانيد ويندوز را از ابتدا نصب كنيد و يا از ويژگيِ Refresh or Reset در ويندوز 8 استفاده كنيد. سپس چك كنيد كه آيا مشكل هنوز پابرجاست. اگر مشكل برطرف نشده و مثلاً بعد از انجام اين كارها نيز با صفحه‌ي آبي مواجه مي‌شويد، آن وقت است كه بايد سريعاً مشكل سخت‌افزاري كامپيوتر را حل كنيد و يا قطعه‌ي مشكل‌دار مورد نظر را تعويض كنيد. اگر در حين نصب ويندوز، كامپيوتر از كار ميافتند و يا صفحه فريز مي‌شود، قطعاً مشكل شما يك مشكل سخت‌افزاري است؛ البته ممكن است ويندوز را از اول نصب كنيد و دوباره همان درايورهاي قبلي را روي آن نصب كنيد. اگر درايورها سبب ايجاد مشكل باشند، اينجاست كه دوباره با همان مشكل مواجه خواهيد شد.