با توجه به گسترش نیاز روزافزون صنعت به استخدام نیروهاى ماهر در مهندسى مکاترونیک، تربیت نیروى انسانى در این زمینه بیش از پیش اهمیت یافته است. نکته مهم و اساسى در آموزش مکاترونیک این است که یک مهندس مکاترونیک باید داراى تخصصهاى چندحوزه اى باشد، بدین معنا که تسلط به اصول اساسى مهندسى مکانیک، الکترونیک، کامپیوتر و کنترل، براى او ضرورى است چرا که باید قابلیت طراحى در حوزههاى مختلف و در نهایت تجمیع و یکپارچه سازى این حوزهها را داشته باشد. هم اکنون در تعداد قابل توجهى از دانشکدههاى مهندسى برق و مکانیک در دنیا، گرایش مکاترونیک در سطوح کارشناسى و بالاتر ایجاد شده است.
هسته اصلى محتوى آموزشى مهندسى مکاترونیک، ترکیبى از دروس اساسى گرایشهاى سیستمهاى کنترل، الکترونیک، کامپیوتر و مهندسى مکانیک است.
تحصیل در زمینه رشته مکاترونیک مستلزم گذراندن دروس مختلفی از قبیل ریاضیات مهندسی پیشرفته, تئوری کنترل و کنترل دیجیتال, مدارات الکترونیکی, رباتیک , هوش مصنوعی , دینامیک و استاتیک , پردازش سیگنال , میکرو کنترلرها , پردازش تصاویر و بینایی ماشین و انتقال دادها میباشد.
دانشگاههای مختلفی در سراسر دنیا به این رشته از مهندسی میپردازند و پیشرفتهای فراوانی همه روزه حاصل میشود.
به کشورهایی که در حال حاضر سرمایه گذاری وسیعی در این رشته داشته اند میتوان به آمریکا ، ژاپن ، استرالیا ، اتریش ، آلمان ، بلژیک و روسیه اشاره کرد.
دانشجویان در دوره فوق لیسانس بایستی ۳۲ واحد درسی رو پاس کنند. که ۶ واحد آن پروژه است.
معمولا فارق التحصیلان لیسانس رشته سخت افزار کامپیوتر و الکترونیک در این رشته موفق تر میباشند. به این دلیل که این گروه خودشونو بهتر با سیستمهای مکانیکی وفق میدند و پروژهای نهایی جالبی دارند(یه پروژه مکاترونیکی واقعی). دانشجویان نرم افزار از همه بیشتر دردسر دارند چون معمولا نه مدار میدونند ، نه کنترل و الکترونیک پاس کردند و تقریبا با مشکل مواجه میشند. البته استثنا هم داریم.
دروس اصلی:
مکاترونیک ۱ ، مکاترونیک ۲ ، رباتیک پیشرفته ، ریاضیات مهندسی پیشرفته ، کنترل پیشرفته (معمولا کنترل دیجیتال درس میدند+ فضای حالت و…. تا فازی هم پیش میرند) ، شناسایی سیستمها ، کنترل محرکهای الکتریکی.
دروس اختیاری:
شبکههای عصبی ، سیستمهای توزیع شده ، پردازش تصویر (بینایی ماشین) ، اتوماسیون صنعتی ، مدیریت صنعتی (دقیقا یادم نیست چی بود، راجب تیم ورک بود)، کنترل فازی ، سیستمهای خبره.
دروس پیش نیاز: (برای کسانی که این دروس را در دوره لیسانس پاس نکردند!)
استاتیک ، دینامیک ، الکترونیک ۱و۲، ریزپردازنده (ممکن است میکرو کنترلر هم درس بدند) ، کنترل خطی.
دوره کارشناسی ارشد مهندسی مکاترونیک
توصیه میشود ، جهت آشنایی اولیه با مهندسی مکاترونیک ابتدا به آشنایى با مهندسى مکاترونیک و کاربردهاى آن مراجعه کنید.
آزمون ورودی
آزمون ورودی کارشناسی ارشد مهندسی مکاترونیک شامل موارد زیر میباشد :
دروس اجباری :
* زبان عمومیو تخصصی
* ریاضیات ( شامل ریاضیات عمومی۱ و ۲ ، معادلات دیفرانسیل و آمار )
دروس اختیاری : ( که داوطلبان باید از بین این ۶ درس ۳ درس را به دلخواه انتخاب کرده و به سوالات آن پاسخ دهند )
* دینامیک
* کنترل
* هوش مصنوعی
* مدارهای منطقی و ریزپردازندهها
* الکترونیک ۱ و ۲
* برنامه نویسی و الگوریتم
معرفی دوره
حداقل طول این دوره ۳ نیمسال است . بدین معنی که دانشجویانی که ناچار به گرفتن دروس جبرانی نیستند ، چنانچه کار درسی خود را به نحو مطلوبی انجام دهند، میتوانند دوره را در ۳ نیمسال به پایان برسانند. زمان هر نیسمال ۱۷ هغته و نظام آموزشی آن واحدی است و هر واحد نظری مشتمل بر ۱۶ ساعت میباشد.
جهت به پایان رساندن دوره ، دانشجویان میبایست در مجموع ۳۲ واحد را گذرانده باشند ، که ترکیب آنها به این صورت زیر میباشد :
* دروس اصلی و تخصصی – ۲۴ واحد
* سمینار – ۲ واحد
* پروژه تحقیق – ۶ واحد
علاوه بر موارد فوق ، هر دانشجوی این دوره که قبلا در دوره کارشناسی دروس جبرانی را نگذرانده باشد باید با موفقیت آنها را بگذراند. از دروس جبرانی واحدی به دانشجو تعلق نمیگیرد.
برنامه آموزشی و پژوهشی
دروس جبرانی
دروس جبرانی بنا بر نیاز هر دانشجو توسط شورای تحصیلات تکمیلی از دورههای کارشناسی مهندسی مکانیک ، مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر و مهندسی پزشکی تعیین میگردد.
دروس عمومی
هر دانشجو موظف است ۳ درس ( ۹ واحد ) زیر را به عنوان دروس اجباری بگذراند :
* مکاترونیک ۱
* مکاترونیک ۲
* ریاضیات مهندسی پیشرفته
هر دانشجو موظف است ۳ درس از دروس زیر را به عنوان دروس تخصصی بگذراند:
* رباتیک پیشرفته
* کنترل خودکار پیشرفته
* شناسایی سیستمها
* برنامه ریزی و کنترل تولید و کیفیت
* حساسهها و کالیبراسیون ربات
* شبکههای عصبی
* شبیه سازی و مدلسازی در بیومکاترونیک
* هوش مصنوعی و سیستمهای خبره
* مدیریت کیفیت و عملیات
* مدیریت تجاری و بازرگانی
* اتوماسیون صنعتی
دروس اختیاری
هر دانشجو موظف است باقیمانده واحدهای درسی خود را (دو درس) ، را با موافقت استاد راهنما و شورای تحصیلات تکمیلی از لیست دروس اختیاری در زیر و یا از رشتههای مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر و مهندسی پزشکی مطابق با گرایش خود بگذراند:
* کنترل محرکههای الکتریکی
* روش اجزاء محدود
* تئوری و تکنولوژی ساخت نیمههادیها
* اتوماسیون در تولید
* تکنولوژی مواد نوین : مرکب ، چند لایه، پوشش داده شده
* سیستمهای بلادرنگ
* شبیه سازی کامپیوتری
* هیدرولیک و نیوماتیک پیشرفته
* بهینه سازی در طراحی و تولید
* بینایی ماشین
* هوش مصنوعی توزیع شده
سمینار
گذراندن سمینار برای هر دانشجوی این دوره اجباری میباشد. سمینار دوره کارشناسی ارشد مکاترونیک شامل قسمتهای زیر میباشد :
- معرفی مشکلات و نیاز کشور به بهینه سازی تولید
- معرفی فناوریهای نوین مکاترونیکی بکار گرفته شده در سطح دنیا یا استفاده از مجلات و گزارشات علمیو همچنین ارتباط با دانشگاههای خارج از کشور
- معرفی زمینههای تحقیقاتی مطابق با نیاز کشور که دانشجویان ممکن است موضوع پروژه ی خود را از میان این زمینههای پیشنهاد شده برگزینند.
- تهیه یک گزارش مدون و ارائه آن در سمینار توسط هر دانشجو الزامیمیباشد.
پروژه ( پایان نامه )
تعداد واحدهای پایان نامه در دوره کارشناسی ارشد آموزشی ۶ واحد و در دوره کارشناسی ارشد پژوهشی ۱۲ واحد میباشد.
گرایشات این دوره
دوره کارشناسی ارشد مکاترونیک دارای سه گرایش زیر میباشد که دانشجویان با توجه به گرایش انتخابی، پروژههای تحقیقاتی ( ۶ واحد ) خود را در یکی از آزمایشگاهها و در صنعت انجام خواهند داد :
* گرایش اتوماتیک و کنترل تولید
* گرایش طراحی رباتها و سیستمهای مکاترونیکی
* گرایش ارتباطات جنبی انسان – ماشین – کامپیوتر
بعد از انتخاب گرایش دانشجو دروس مناسب را با نظر استاد راهنما از بین دروس عمومیو دروس اختیاری انتخاب میکند.
رشتهٔ مکاترونیک از سال ۱۳۸۳ در دانشگاههای ایران تشکیل شدهاست. رشتهٔ مکاترونیک توسط اساتید مکانیک، و در برخی دانشگاهها توسط اساتید برق، و سایر دانشگاهها توسط اساتید کامپیوتر مدیریت میشوند. طبیعتا نوع نگاه به مواد درسی نیز با نگرش مدیر گروههای دانشگاهها فرم میپذیرد.
دانشگاههای ایران که مکاترونیک را در مقطع کارشناسی ارایه میدهند:
- دانشگاه حکیم سبزواری از سال ۱۳۸۸
- دانشگاه شاهرود از سال ۱۳۹۰
دانشگاههای ایران که مکاترونیک را در مقطع کارشناسی ارشد ارایه میدهند:
- دانشگاه صنعتی شریف (جذب دانشجو فقط از کنکور مکانیک)
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیر
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شاهرود
- دانشگاه سمنان
- دانشگاه اراک
- دانشگاه تبریز
- دانشگاه سیستان و بلوچستان (جذب دانشجو فقط از کنکور مکانیک)
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد علوم تحقیقات(شعبههای تهران، کردستان، سمنان، کرمان، کرمانشاه)
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد تهران جنوب
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد تبریز
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد شهر مجلسی
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد اهر
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد قزوین
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد یزد
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد سمنان
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد کاشان
دانشگاههای ایران که مکاترونیک را در مقطع دکتری ارایه میدهند:
- دانشگاه آزاد اسلامیواحد شهر مجلسی
دانشگاههای ایران که مکاترونیک را در مقطع فوق دکتری (پست دکتری) ارایه میدهند:
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر
منبع: mjs1990s