- مزایا و مدل های تجارت الكترونیك
قدمت تجارت الكترونیكی یا ecommerce به قبل از پیدایش شكل كنونی اینترنت برمیگردد، اما به علت هزینههای سنگین این شیوه از تجارت، امكان استفاده از آن تا چند سال گذشته فقط در اختیار شركتهای بزرگ تجاری و مؤسسات اقتصادی مانند بانكها و دولتها بوده است.
قدمت تجارت الكترونیكی یا ecommerce به قبل از پیدایش شكل كنونی اینترنت برمیگردد، اما به علت هزینههای سنگین این شیوه از تجارت، امكان استفاده از آن تا چند سال گذشته فقط در اختیار شركتهای بزرگ تجاری و مؤسسات اقتصادی مانند بانكها و دولتها بوده است. با همهگیر شدن اینترنت و امكان استفاده همه اقشار جامعه در كشورهای مختلف جهان این فرصت پیدا شد كه ساختار تجارت الكترونیكی تغییر كند، از حالت اختصاصی بودن برای طبقه خاصی خارج شود و به پدیدهای برای همه تبدیل شود. در كشور ما نیز مدتی است كه بحث تجارت الكترونیكی و راهكارهای عملی پیاده سازی آن به طور جدی مطرح شده است. به لحاظ اهمیت این موضوع و كاربردهای گستردهای كه در شبكه اینترنت دارد قصد داریم طی سلسله مقالاتی كه از این پس در ماهنامه شبكه شاهد آن خواهید بود، به ابعاد گوناگون فنی، اقتصادی و كاربردی تجارت الكترونیكی بپردازیم. در اولین قسمت، ابتدا به مزایای استفاده از این نوع تجارت میپردازیم و سپس مروری بر انواع مدلهای تجارت الكترونیكی خواهیم داشت و پارهای از مفاهیم مقدماتی در این زمینه را مرور خواهیم كرد.
در قسمتهای بعدی به تدریج كاربردهای عمده تجارت الكترونیكی از جمله فروش آنلاین و مسائل فنی پیرامون آن را مورد توجه قرار خواهیم داد. لازم به ذكر است كه برای قسمت نخست این مجموعه مقالات كه به كلیات اختصاص دارد، از مطلب آقای شمسزاده استفاده شده و برای قسمتهای بعدی، مطلب به شیوه كاربردی و با ذكر مصادیق ادامه خواهد یافت.
چشم انداز
موضوع تجارت الكترونیكی را میتوان از دو منظر نگریست. نخست دیدگاه تئوریك و كلی به موضوع است كه دربرگیرنده تعدادی از مفاهیم اقتصادی و رابطه آن با فناوری اطلاعات است. مدلهای معروف B۲B و B۲C از آن جملهاند. دیدگاه دوم موضوع تجارت الكترونیكی را از منظر كاربردهای عملی و صورتهای واقعی آن بررسی میكند. بهعنوان مثال میتوان درباره چند و چون تبلیغات و بازاریابی آنلاین، روشها و تكنیكهای فروش اینترنتی كالا، معاملات بازرگانی و تبادل اطلاعات تجاری، حراج آنلاین و حتی بانكداری آنلاین )كه البته خود موضوع پیچیده و مفصلی است( سخن گفت. واقعیت این است كه یك بینش كلی نسبت به صورت مسأله تنها با اشراف نسب به تمام جوانب تئوریك و عملی آن بهدست میآید و اگر بخواهیم نگاه جامعی پیرامون تجارت الكترونیكی داشته باشیم، گریزی از مطرح كردن ابعاد هریك از این جنبهها نیست. در كنار اینها باید سه موضوع مهم دیگر را نیز مورد توجه قرارداد. توجه به این سه موضوع برای موفقیت هر شكلی از تجارتالكترونیكی بسیار مهم است. در وهله نخست باید تاكید كرد كه موفقیت در تجارت الكترونیكی بدون داشتن یك شناخت عمومی نسبت به كلیت تجارت و كسبوكار هرگز حاصل نمیشود و نباید تصوركرد صرف دانستن جنبههای تئوریك و عملی تجارت الكترونیكی میتوان كسی را به یك تاجر موفق در اینترنت تبدیل كرد.
در گام بعدی آشنایی با مسائل فنی مربوط به طراحی، راهاندازی و نگهداری یك سایت وب در اینترنت از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. زیرا یك سایت وب حكم پلتفرم و سكوی كاری اصلی یك تجارت الكترونیكی را دارد و بعید است كه یك تجارت الكترونیكی بتواند بدون بهرهگیری از امكانات یك سایت اینترنتی خوب به موفقیت چشمگیری دستیابد. در گام سوم آشنایی با مسائل حقوقی و مالی مرتبط با این شیوه از تجارت اهمیت زیادی دارد. آگاهی از قوانین موجود در كشور محل اقامت و نیز كشور یا كشورهایی كه سایت وب یا دفاتر بازرگانی یك كسبوكار الكترونیكی در آنجا برپا شده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اینك در ادامه مقاله بحث را با تعدادی از مفاهیم تئوریك و نسبتاً آشنا در این زمینه آغاز میكنیم.
مزایای استفاده از تجارت الكترونیكی
به طور كلی مزایای استفاده از تجارت الكترونیكی را میتوان به پنج دسته تقسیم كرد كه شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطهها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید كنندگان، سفارشی كردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
۱- بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی
یكی از امكاناتی كه اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار میدهد اطلاعات نسبتاً كامل و گستردهای است كه در مورد هر كالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری میتوان یافت. امكانی كه در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد بهدست نمیآید. ارزش دیگر تجارت الكترونیكی آن است كه امكان ایجاد ارتباط با همه افرادی كه برای تكمیل یك فرآیند بازرگانی لازم است با آنها تماس گرفته شود، در كوتاهترین زمان از طریق e-mail ،chat و روشهای دیگر امكانپذیر است.
۲- حذف نسبی واسطه ها
حذف واسطهها یكی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الكترونیكی می باشد كه باعث كاهش بیسابقه قیمت كالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطهها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین ۱۵ تا ۵۰ درصد موجب كاهش قیمت تمام شده كالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
۳- افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید كنندگان
ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار میدهد كه بتوانند با طیف گستردهای از تولیدكنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقراركنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهادهای مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانهزنی بیشتری برای كسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتیكه در دنیای حقیقی به علت محدودیتهای ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند.
البته این ساختار برای تولیدكنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله میتوان به امكان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره كرد. در واقع تجارت الكترونیكی به تولیدكنندگان امكان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه كم (نسبت به آنچه كه در مقابل بهدست میآید) میدهد. شاید جالب باشد كه بدانید به عنوان مثال، جلد پنجم كتاب داستانی هریپاتر توانسته است با استفاده از شیوه فروش آنلاین در شب اول انتشار خود فروشی معادل یك میلیون جلد را در جهان داشته باشد. امكان وقوع چنین حادثه شیرینی برای ناشر این كتاب در دنیای حقیقی، آن هم در مدت زمانی كوتاه، یا اصلاً محال بود یا به امكانات گسترده مالی و تبلیغاتی و توزیع نیاز داشت كه هر سازمانی توانایی انجام آن را دارا نیست.