- طراحی سوالات مفهومی به‌جای سوالات رویه ای
- طراحی سوالات مفهومی منطبق بر شیوه های نوین یاددهی - یادگیری
- طراحی سئوالات مفهومی برای ایجاد رقابت میان معلمان
- طراحی سئوالات مفهومی جهت ایجاد نگرش جدید
- طراحی سئوالات بر اساس معیارهای مفهومی و استاندارد
- طراحی سوالات مفهومی و استاندارد جهت ایجاد مدیریت دانش و نوآوری

- طراحی سوالات مفهومی به جهت تاثیرگذاری بر سوابق تحصیلی

- طراحی سوالات امتحانات نهایی، الزاماً مفهومی


سوال مفهومی و استاندارد چیست؟
مناسب‌ ترین تعریف برای سوال مفهومی:
در طرح سئوال مفهومی، روش ­های طراحی سوال که به صورت فعال وجود دارند و همچنین آموزش الکترونیکی برای طرح سئوال غیرممکن است و معلم می‌ تواند با طرح یک سوال، دانش­ آموزان را به تفکر در رابطه با سؤال طرح شده تحریک کند. پس از طرح این سوال و تحریک دانش‌ آموزان، معلم راه­ حل­ های مربوط به سئوال را مدیریت کرده و نتیجه حاصل از سوالات را میان دانش­ آموزان بیان می­ کند.
لذا سئوالاتی، سؤالات مفهومی هستند که مفاهیم آموزش داده شده را به چالش کشند. درواقع، سوال مفهومی مفهوم آموزش داده شده به‌ وسیله معلم را به دیدگاه­ های واگرا تبدیل می‌کند.
باید گفت، در سوالات مفهومی، سطوح بالای حیطه شناختی موضع اصلی است.
تغییر طراحی سوالات امتحانی نیز باید متناسب با رویکرد آموزشی باشد. یعنی این سوالات باید به گونه‌ ای باشند که دانش ­آموز در حل سئوال از تجربه خویش استفاده نماید.
درواقع، طراحی سوالات مفهومی بدون ارائه بخشی از پاسخ آن سؤالات جهت ایجاد انگیزه و تشویق دانش‌آموزان به ادامه پاسخ دهی به سوال غیرممکن است.
برای افزایش روایی سوالات امتحان لازم است:
1- جدول مشخصات سؤال امتحانی تهیه شود.
2- انواع متفاوتی سئوالات امتحانی استفاده شوند.
3- سوالات امتحانی به اندازه‌ گیری کلیه سطوح یادگیری بپردازند.
4- سؤالات مذکور، نمونه کاملی از کلیه سوالات ممکن باشند.
عوامل موثر در پایایی سوالات امتحانی به دو دسته تقسیم می‌ شوند:
الف) عوامل بیرونی پایایی سوالات:
1- خصوصیات دانش­ آموز
2- محیط فیزیکی
3- نحوه اجرای سئوالات
ب) عوامل درونی پایایی سوالات:
1- آسان بودن و دشوار بودن سوال
چنانچه سؤال، خیلی سخت یا خیلی آسان باشد، تفاوتی میان افراد بلد و نابلد وجود نخواهد داشت.
2- تعداد سوال
تعداد زیاد سئوالات منجر به افزایش پایایی امتحان می‌ شود (البته نباید تعداد سوالات به حدی زیاد باشد که پاسخ دهنده سئوال را خسته کند)
انواع سوالات امتحانی عبارتند از:
الف) سوالات تولید پاسخ:
1- سئوالات انشایی (سوالات گسترده پاسخ، سوالات محدود پاسخ)
2- سئوالات کوتاه پاسخ
ب) سوالات گزینش پاسخ:
1- سؤالات صحیح و غلط (سؤالات صحیح- غلط، سوالات بله- نه، سئوالات اصلاحی، سوالات خوشه­ ای)
2- سؤالات چندگزینه­ ای: (سوالات تنها گزینه درست، سئوالات بهترین گزینه، سوالات گزینه منفی)
3- سئوالات جورکردنی (سوالات ساده، سؤالات نقشه ­ای، سوالات رده­ بندی)
الف) سوالات تولید پاسخ:
در این سوالات، دانش ­آموز، اقدام به تولید پاسخ سوال می­ کند.
انواع سوالات تولید پاسخ:
1- سوالات تشریحی: این سوالات، سوالات مفهومی بوده و توسط سطوح بالای یادگیری اندازه‌گیری می‌شوند (مورد استفاده این سوالات محدود است).
در سوالات گسترده پاسخ، محدودیت مقداری وجود ندارد، اما در سئوالات محدود پاسخ، محدودیت حجمی و زمانی وجود دارد.
برخی از مزایای این‌ گونه سوالات عبارتند از:
1- تهیه این سوالات آسان است.
2- این سؤالات به سنجش سطوح بالای یادگیری می‌ پردازند.
3- این سوالات بهترین نوع سؤالات در سنجش پاسخ سوال هستند.
4- این نوع سئوالات در نحوه مطالعه دانش ­آموزان اثرات مثبتی می‌ گذارند.
برخی از معایب این سؤالات عبارتند از:
1- سوالاتی هستند که به سنجش نمونه کوچکی از محتوا می‌ پردازند.
2- تصحیح اینگونه سؤالات وقت‌ گیر می‌باشد.
اصول ضروری برای تهیه سؤالات کوتاه پاسخ:
1- در تهیه اینگونه سوالات باید جدول مشخصات سئوالات امتحانی برای آزمون تهیه کنید.
2- تاکید هر سؤال باید بر یک مطلب اساسی باشد.
3- بهتر است صورت سئوال را به شیوه‌ای واضح بنویسید تا بتوان پاسخ مشخصی به آن داد.
4- چنانچه پاسخ سؤال­ ها، اعداد باشند، ضروری است که واحد مقیاس و میزان دقت منظور شده در محاسبات مشخص شوند.
5- سوال باید دقیقاً از روی مطالب نقل شود.
6- در سؤال­ های کوتاه پاسخ، صرفاً می‌ توانید اقدام به حذف عبارت‌ها و کلمات مهم نمایید.
7- در سئوال­ های کامل کردنی نباید جاهای خالی زیادی قرار دهید.
8- بهتر است جای خالی سئوال ­های کامل کردنی را در قسمت پایانی سوالات قرار دهید.
9- تا جایی که امکان دارد سؤالات برشی را جایگزین سئوالات کامل کردنی قرار دهید.
10- در سوال­ های کامل کردنی، از اشارات دستوری و مواردی که مشخص کننده پاسخ سؤال باشند، اجتناب کنید.
اصول تهیه سئوالات عددی:
1- در این نوع سوالات حتی‌ الامکان باید از اعداد ساده استفاده شود.
2- سوالات عددی باید حاوی مسائلی باشند که دارای پاسخ سؤال هستند.
3- در سؤالات عددی، تعیین میزان دقت مورد انتظار اهمیت زیادی دارد.
4- در اینگونه سئوالات، در صورت لزوم، سئوال شوندگان باید در پاسخ سؤال خود واحد اندازه­ گیری را نشان دهند.
5- در سوالات عددی، بهتر است مسائل چندجانبه و چند مرحله ­ای، به تعداد مسئله یک مرحله ­ای و ساده تقسیم شوند.
6- در این نوع سئوالات، حتی‌ الامکان باید مسائل عددی را به شیوه‌ ای آسان و مختصر تعریف شوند.
تعریف سوالات عینی
در این نوع سئوالات، هم سئوال و هم پاسخ سوال در اختیار سؤال‌ شوندگان قرار گرفته و سؤال‌ شوندگان در رابطه با پاسخ‌های داده شده، تصمیماتی خواهند گرفت.
انواع سؤالات عینی عبارتند از:
1- سوالات صحیح- غلط
2- سؤالات جورکردنی
3- سوالات چندگزینه ­ای
چنانچه معلم تمایل به سنجش توانایی بازخوانی دانش­ آموزان خود داشته باشد، استفاده از سئوالات تشریحی و سئوالات کوتاه پاسخ برای وی ضروری خواهد بود.
- سوالات صحیح - غلط:
در این نوع سئوالات، تعدادی سوال یا جمله به سئوال­ شوندگان داده می­ شود تا آن‌ها صحیح یا غلط بودن این سوالات را مشخص کنند.
انواع سؤالات صحیح- غلط عبارتند از:
1- نوع صحیح- غلط این سؤالات: در این نوع سوال، جمله‌ ای خبری یا محاسبه‌ای عددی و یا معادله‌ ای به سوال‌ شونده داده می‌ شود تا وی بتواند صحت و سقم آن را مشخص نماید.
2- نوع بله – نه این سوالات: در این نوع سوال، جمله‌ ای پرسشی به سؤال­ شونده داده می­ شود تا وی بتواند پاسخ بله یا نه را در آن مشخص نماید.
3- نوع اصلاحی این سئوالات: در این نوع سوال، یک جمله بدون غلط در اختیار سوال‌ شونده قرار داده می‌ شود تا وی بتواند غلط را مشخص کرده و اصلاحش کند.
4- نوع خوشه­ ای این سوالات: در این نوع سوال، تنه سوال به صورت جمله‌ ای ناتمام بیان شده و پس از آن، چند پاسخ قرار می گیرد. سپس باید در این سوالات، هریک از پاسخ‌ های پیشنهادشده به عنوان پاسخ صحیح یا غلط، قضاوت شوند.
مزایای سوالات صحیح- غلط:
1- این سئوالات به سادگی تهیه می‌ شوند.
2- تصحیح پاسخ این سؤالات عینی است.
3- تعداد این سئوالات در جلسه امتحان زیاد است.
معایب سوالات صحیح- غلط:
1- کاربرد اصلی این سوالات برای سنجش اطلاعات جزئی و کم‌ اهمیت می‌ باشد.
2- در این سوالات، حدس و گمان به‌ صورت ناشیانه و بی‌ اطلاع زیاد است.
3- کاربرد زیاد این سوالات منجر به حفظ طوطی­ وار اطلاعات کم‌ اهمیت می­ شود.
4- این سئوالات اکثراً جهت سنجش اهداف سطح پایین کاربرد دارند.
5- این سؤالات به اندازه‌ گیری توانایی پیچیده سطح بالا نمی‌ پردازند.
قواعد تهیه سوالات صحیح- غلط:
1- نوشتن سوال­ ها به‌ صورت ساده، مختصر و واضح
2- استفاده از جملاتی که صحیح یا غلط بودن آن­ ها برای افرادی که موضوع این سوال ها را یاد گرفته ­اند واضح باشد.
3- اجتناب از بکار بردن واژگان همه، بعضی وقت­ ها، غالبا، هرگز و ...
4- هم‌ اندازه کردن طول سوال های صحیح و سوال­ های غلط
5- عدم کپی برداری سؤال­ های صحیح- غلط از روی جملات موجود در کتاب
6- ارتباط داشتن هر سوال به یک هدف آموزشی مهم
7- اجتناب از بکار بردن مطالب کم‌ اهمیت در سوال
سئوالات جورکردنی:
1- سوالات معمولی
2- سوالات نقشه­ ای
3- سوالات رده ­بندی
1- در سوال­ های جورکردنی، سوال ها در یک ستون و پاسخ‌ ها در ستون دیگر قرار گرفته و سئوال‌ شونده موظف به جور کردن سوال و پاسخ­ می‌ باشد.
در این نوع سئوال، باید تعداد پاسخ­ ها بیشتر از تعداد سوالات باشد.
مزایای سئوالات جورکردنی:
کاربرد اصلی این سوالات، مربوط به آزمون دانش اصطلاحات، تعاریف، تاریخ ­ها و رویدادهاست.
لازم به ذکر است اینگونه سؤالات جهت سنجش یادگیری­ هایی که با واژگان «چه کسی»، «چه چیزی»، «چه زمانی» و «کی» قابل شناسایی هستند، مفید می‌باشند.
فواید سوالات آزمون­ های جورکردنی:
1- این نوع سوالات شامل نمونه نسبتاً بزرگی از محتوای درسی و اهداف آموزشی می‌ باشند.
2- تصحیح سئوالات جورکردنی با عینیت و به سادگی صورت می‌ پذیرد.
3- این سؤالات به سنجش توانایی تشخیص بین امور می‌ پردازند.
معایب سوالات جورکردنی:
1- اینگونه سوالات منجر به حفط طوطی­ وار مطالب درسی می­ شوند.
2- در این سوالات، یافتن مجموعه کاملی از سئوالات که به میزان لازم شبیه یکدیگر باشند، دشوار است.
اصول تهیه سوالات جورکردنی:
1- سوال و پاسخ­ باید متجانس و همگون باشند.
2- طول فهرست­ های سوال و پاسخ باید کوتاه بوده و حجم کمتری از مطالب در هریک از پاسخ­ ها قرار گیرد.
3- باید در راهنمای سوال، اطلاعات ضروری در رابطه با چگونگی مقایسه و جورکردن سوال­ و پاسخ در اختیار دانش­ آموز قرار گرفته شود.
4- کلیه سوالات و پاسخ­ های هر سوال باید در یک صفحه قرار گیرند.
5- فهرست پاسخ­ سؤالات باید به شیوه‌ ای منطقی مرتب شود.
6- در فهرست این نوع سوالات باید از بکار بردن جملات ناتمام اجتناب نمود.
7- سوال ها باید با شماره و پاسخ ­ها با حروف مرتب و تفکیک شوند.
8- تمام پاسخ‌ های سوالات باید برای کلیه گزینه هایی که در یک سوال قرار دارند، صحیح جلوه کند.
9- از بکار بردن سوالاتی که گزینه آن‌ سوالات و پاسخ ­های آن­ ها کاملاً با یکدیگر هماهنگ هستند باید اجتناب نمود.
سوالات چندگزینه ­ای:
این نوع سوالات، شامل تعدادی سوال هستند که هرکدام از این سوالات از یک بخش اصلی و تعدادی پاسخ که همان گزینه های سئوال هستند تشکیل شده است.
در اینگونه سؤالات، سوال‌شونده از بین گزینه ­های پیشنهادشده در صورت سوال، پاسخ سوال را انتخاب می­ کند.
انواع سوالات چندگزینه­ ای عبارتند از:
1- سوالات چندگزینه ­ای تنها گزینه درست
2- سوالات چندگزینه­ ای بهترین گزینه
3- سوالات چندگزینه ­ای گزینه منفی
ویژگی‌ های سوالات چندگزینه­ ای تنها گزینه درست
- این نوع سوال از ساده­ ترین انواع سوالات چندگزینه­ ای است.
- در این نوع سوالات صرفاً یکی از گزینه ­های سوال صحیح درست بوده و سایر گزینه ­های سئوال نادرستند.
مزایای سوالات چندگزینه ­ای:
1- این نوع سوالات از انعطاف‌ پذیری بیشتری نسبت به سایر سوالات عینی برخوردارند.
2- این سوالات به سنجش دانش، توانایی استدلال و قضاوت می‌ پردازند.
2- با استفاده از این نوع سئوالات، به اندازه‌ گیری اهداف آموزشی زیادی در زمان محدود پرداخته می‌ شود.
3- در این سؤالات نسبت به سوالات صحیح-غلط، احتمال حدس و گمان به شیوه‌ ای کورکورانه برای سوال‌شونده کاهش می‌ یابد.
4- تصحیح پاسخ­ اینگونه سئوالات به آسانی و با عینیت امکانپذیر می‌ باشد.
5- چنانچه گزینه­ های انحرافی موجود در این سوالات بر اساس اشتباهات رایج دانش­ آموز تهیه شوند، می‌ توان توسط آن‌ ها مشکلات دانش ­آموزان را مشخص نمود.
معایب سوالات چندگزینه­ ای:
1- درست کردن این نوع سوالات کاری دشوار است.
2- در اینگونه سوالات، چنانچه به پاسخ ­های غلط نمره منفی داده ­شود، دانش­ آموزان ریسک‌ پذیر نسبت به سایرین نمره بالاتری کسب می‌ کنند.
3- در این سوالات، چنانچه دانش­ آموزی قوی باشد، می‌ تواند بیشتر از یک دانش ­آموز عادی اشکالات، پیچیدگی­ ها و موارد غیرمعمول در سوال را تشخیص دهد، اما با توجه به اینکه صرفاً یک پاسخ صحیح در سوال قرار داده می‌ شود، دانش‌ آموز نه‌ تنها برای پاسخ به این سؤال تشویق نخواهد شد، بلکه با ارائه پاسخی که مقصود طراح سوال نبوده است، ممکن است تنبیه نیز شود.
قواعد تهیه سوالات چندگزینه­ ای:
1- هر سوال باید به اندازه‌ گیری یک موضوع اساسی با یک هدف آموزشی بپردازد.
2- در هر سئوال نباید بیشتر از یک مسئله یا یک مطلب گنجانده شود.
3- هر سوال باید کاملاً واضح و شفاف باشد.
4- در هر سوال باید از تکرار مطالب در گزینه های سوال خودداري شود.
5- نکات اصلی سوال باید به شیوه‌ ای صحیح و کامل در تنه سوال بیان شوند.
6- کلیه گزینه های هر سوال باید با یکدیگر هماهنگ بوده و به یک موضوع ارتباط داشته باشند.
7- سوال باید بگونه‌ ای باشد که پاسخ صحیح سوال، تنها پاسخ صحیح و یا قطعاً صحیح‌ ترین پاسخ برای سئوال باشد.
8- بکار بردن فرایندهاي پیچیده ذهنی از موقعیت‌ هاي تازه جهت اندازه‌ گیری سوال ضروری است.
9- گزینه هاي انحرافی سوال باید بگونه‌ ای باشند که سوال‌ شوندگان به موضوع سوال پی ببرند.
10- گزینه هاي هر سوال باید بگونه‌ ای باشند که از لحاظ نکات دستوري و جمله‌ بندي کاملاً تکمیل‌ کننده متن سوال باشند.
11- باید از بکار بردن اشاره های دستوري نامربوط در سوال پرهیز نمود.
12- نباید از سوالاتی که در متن سوال، حالت منفی و یا گزینه های منفی در صورت سئوال وجود دارند، استفاده شود.
13- حتی‌ الامکان باید از کاربرد عبارات همه آنچه در بالا گفته شد، تمامی موارد فوق، هیچکدام و ... پرهیز شود.
14- باید در سوالات منفی، کلمات منفی قرار داده شوند.
15- سوالات باید مستقل از هم نوشته شوند.
16- باید از بیان سوالات گیج‌ کننده برای پاسخ‌ دهندگان سوال پرهیز نمود.
17- طول پاسخ صحیح سوالات مختلف باید متغیر باشد.
18- محل گزینه هاي صحیح باید در میان گزینه هاي انحرافی سوال به شیوه‌ ای تصادفی انتخاب شوند.
19- براي هر سوال باید بین 3 تا 5 پاسخ صحیح در نظر گرفته شود.

حیطه ارزشیابی سئوالات:
در ارزشیابی سوالات، نکته اساسی داوری درباره­ ارزش مطالب و موضوعات برای مقاصد معین است که شامل دو خرده طبقه زیر می‌باشد:
1- داوری بر اساس شواهد درونی، که همان توانایی کاربرد ملاک­ های داده‌ شده «برحسب معیارهای درونی» برای قضاوت درباره یک اثر است.
2- توانایی نشان دادن اشتباهات منطقی یک بحث
در ارزشیابی سئوالات، ابتدا باید یک جدول دوبعدی تهیه شود که بیان می‌ کند چند سوال از چه نوعی برای امتحان مفید است و می‌ تواند به سنجش کل محتوا بپردازد. پس از اینکه تصمیم­ گیری مذکور انجام شد، سوالات باید بگونه‌ ای انتخاب شوند که کلیه اهداف را در برگیرند. همچنین نباید از برخی اهداف و محتواها بیتشر از اندازه سوال، سوال طرح شود.
سؤالات باید بگونه‌ ای باشند که به سنجش همه حیطه شناختی بپردازند. همچنین، تعداد سئوال­ هایی که به سنجش سطح دانش و درک فرد می‌ پردازند، باید بیشتر از بقیه سطوح باشد. اما این دلیلی نیست مبنی بر اینکه از بقیه سطوح، سئوالی طرح نشود، بلکه طرح سؤال از کلیه سطوح ضروری است.
پس از اینکه تعداد و نوع سوالات مشخض شدند، باید بر اساس جدول مشخصات و سطوح یادگیری، طراحی سؤال آغاز شود. پس از اینکه سؤالات طراحی شدند، تنظیم سوالات آغاز شده و به شیوه های گوناگون باید سوالات را مرتب نمود.
بهترین شیوه‌ ای که برای دسته­ بندی سوالات وجود دارد، تفکیک این سوالات به‌ صورت سؤالات صحیح - غلط، سوالات جورکردنی، سئوالات چندگزینه­ ای، سوالات کوتاه پاسخ و سؤالات تشریحی می‌ باشد.
پس از دسته‌ بندی سوالات، باید بارم مناسب هر سوال به همراه راهنمایی‌ های لازم برای پاسخ دادن به هر سوال نوشته شود و مکان مناسب برای نوشتن نام و نام خانوادگی، نام درس، نام معلم، زمان پاسخ‌ گویی به سوالات مشخص شود. پس از آن، سوالات باید پاکنویس شوند و نظر یکی دیگر از همکاران درباره سوالات پرسیده شود تا چنانچه اشتباهی در سوالات وجود دارد، برطرف گردد.
پس از مرور نهایی سوالات، باید آزمون اجرا شود. برای اجرای آن به نکات زیر توجه کنید:
1- برای پاسخ‌ دهی به سوالات آزمون، باید محیطی مناسب در اختیار پاسخ‌ دهندگان به سوالات قرار داده شود.
2- هنگام پاسخ‌ گویی به سوالات، سوال‌شوندگان باید آرامش روحی و روانی داشته باشند.
3- نحوه پاسخ‌ دهی فراگیران به سوالات باید همراه با راهنمایی‌های لازم مشخص شود.
پس از اجراي آزمون، باید به تحلیل سوالات آزمون پرداخت. هدف اصلی از تحلیل سوالات آزمون، بررسی هریک از سوالات به‌ صورت جداگانه و تعیین میزان دقت و نارسایی‌ هاي سوالات می‌باشد. در تحلیل سوالات باید ضمن بررسی کیفیت سوالات آزمون به بررسی نقاط ضعف و قوت سوالات آزمون پرداخت. لذا معلمان پس از اجراي آزمون، باید اقدام به تحلیل سوالات آن نموده و با بکارگیری نتایج حاصل از تحلیل سوالات، سعی در بهبود کیفیت سوالات براي آزمون‌ های بعدي نمایند.

فهرست وارسی سوالات
پیش از تکثیر و اجرای سوالات آزمون‌ های تشریحی باید از موارد زیر اطمینان حاصل کنید.
1- آیا سوال­ های شما صرفاً شامل اهداف آموزشی هستند که با سایر انواع سوال­ ها به وضوح قابل اندازه ­گیری نمی‌ باشد؟
2- آیا سوال­ های شما با اهداف آموزشی شما ارتباط دارند؟
3- آیا سوال­ های شما بگونه‌ ای بیان شده‌ اند که هدایت‌ کننده سوال­ شوندگان به پاسخ­ های مورد انتظار باشند؟
این بدان معناست که:
الف) آیا سوال ­ها محدود به زمینه خاصی شده­ اند؟
ب) آیا در سوالات خود از برخی کلمات توصیفی مانند «مقایسه کنید» و «تعریف کنید» به‌ جای «بحث کنید» یا «بررسی کنید» استفاده نموده‌ اید؟
ج) آیا برای سوال­ های گسترده‌ پاسخ، هدایت‌ کننده سوال‌ شوندگان برای راهنمایی اختصاصی برای پاسخ سوالات بوده‌ اید؟
4- آیا سوال­ های شما با بکار بردن برخی موقعیت­ های تازه، به تحریک تفکر سوال­ شوندگان را پرداخته‌ اند؟
5- آیا سوال­ های شما از نظر میزان دشواری سوالات، پیچیدگی مطالب موجود در سئوال و یا زمان اختصاص داده شده به سؤال‌ شوندگان، متناسب سوال­ شوندگان هستند؟
6- آیا از همه سئوال‌ شوندگان آزمون خواسته ­اید که به همه سوال­ ها پاسخ دهند؟
نکات کلید در نمره­ گذاری برگه­ های سوالات تشریحی:
1- تهیه یک کلید برای تصحیح سوال و یا یک پاسخ نمونه برای سوالات و یا یک الگو
2- تصحیح کلیه پاسخ­ های مربوط به یک سوال و سپس سایر سوالات
3- تصحیح مجدد برگه ­های سوالات قبلی
4- تخصیص امتیازی جداگانه برای خوش ­خطی سئوالات، تمیزی سوالات، املای صحیح سوالات و انشای مناسب سوالات
5- تصحیح برگه های سوالات بدون دانستن نام آن­ ها
6- بیان مکتوب نقاط ضعف و قوت پاسخ ­های داده شده به سوالات در برگه ­های سوالات امتحانی
7- توجه مستمر به اهداف آموزشی در هنگام تصحیح سوالات امتحانی
8- تصحیح سوالات تشریحی محدود پاسخ به روش تحلیلی

فهرست وارسی سئوالات
قبل از تکثیر و اجراي سئوالات آزمون‌ های کوتاه پاسخ باید از موارد زیر اطمینان حاصل کنید.
1- آیا سوال را بگونه‌ ای نوشته‌ اید که با کلمه، عدد، فرمول و یا عبارت خاصی بتوان به آن سوال، پاسخ داد؟
2- آیا سوالات را بگونه‌ ای نوشته‌ اید که نقل مستقیم از کتاب نبوده باشد؟
3- آیا سوال را به شیوه‌ ای واضح و شفاف نوشته‌ اید؟
4- آیا در سئوالات، اقدام به حذف اشارات نامربوط دستوري نموده‌ اید؟
5- آیا در سوال خود، میزان دقت مورد انتظار را مشخص نموده‌ اید؟
6- آیا در سوال‌ کامل کردنی، اقدام به گذاشتن جاي خالی در قسمت انتهای سوال نموده‌ اید؟
7- آیا در سوال هاي کامل کردنی، اقدام به حذف نکات و مفاهیم مهم نموده‌ اید؟
8- آیا در سئوالات کامل کردنی، اقدام به پرهیز از بکار بردن جاهاي خالی متعدد نموده‌ اید؟
9- آیا تا حد ممکن از سوالات نوع پرسش استفاده نموده‌ اید؟
10- آیا در طراحی سؤالات، بگونه‌ ای عمل کرده‌ اید که هر سوال صرفاً یک پاسخ صحیح داشته باشد؟
11- آیا هر سوال را بر اساس یک هدف نوشته‌ اید؟
12- آیا براي نوشتن سوالات، اقدام به استفاده از جدول مشخصات درس نموده‌ اید؟

فهرست وارسی سئوالات
قبل از تکثیر و اجراي سؤالات آزمون‌ هاي صحیح- غلط باید از موارد زیر اطمینان حاصل کنید.
1- آیا سوال خود را به‌صورت واضح و شفاف نوشته‌ اید؟
2. آیا سئوالات خود را بدون کپی‌برداری و یا نقل قول از کتب و یا به سایر زبان‌ها نوشته‌ اید؟
3- آیا در سؤالات خود از واژگانی چون «غالبا»، «همیشه»، «بعضی وقت­ ها» «هرگز» پرهیز نموده‌ اید؟
4- آیا از بیان سوالات گمراه‌ کننده خودداری نموده‌ اید؟

5- آیا برای هر سؤال، موقعیت کاملاً صحیح و یا کاملاً غلط ایجاد نموده‌ اید؟

6- آیا تعداد سوالات صحیحی که انتخاب نموده‌ اید با تعداد سئوالات غلط شما یکسان است؟

7- آیا اندازه سؤالات صحیحی که انتخاب نموده‌ اید با طول سوالات غلط انتخاب‌شده یکسان هستند یا طول سئوالات نسبت به یکدیگر کم یا زیاد شده‌ اند؟
8- آیا بگونه‌ ای برنامه‌ ریزی نموده‌ اید که هر سوال، یک هدف آموزشی را مورد ارزیابی قرار دهد؟

9- آیا سعی نموده‌ اید از بیان سئوالاتی که حاوی مطالب بی‌ ارزش و کم‌ اهمیت هستند، خودداری نمایید؟


فهرست وارسی سئوالات
قبل از تکثیر و اجراي سئوالات جورکردنی باید از موارد زیر اطمینان حاصل کنید.
1- آیا تلاش نموده‌ اید سوالات و پاسخ‌ هاي هماهنگ انتخاب نمایید؟

2- آیا برای سئوالات تدوین‌ شده راهنمایی‌ های لازم را بیان نموده‌ اید؟
3- آیا کلیه پاسخ‌ های طراحی‌ شده صحیح و معقول هستند؟
4- آیا تلاش نموده‌ اید از بیان پاسخ‌ هاي نامربوط به سئوالات اجتناب نمایید؟
5- آیا طول ستون‌ هاي سوالات و پاسخ سؤالات را مرتب و کوتاه در نظر گرفته‌ اید؟

6- آیا تلاش نموده‌ اید از بیان سوالاتی که دارای تعداد سوال پاسخ مساوی هستند و هر سئوال صرفاً یک بار کاربرد دارد، پرهیز نمایید؟
7- آیا عبارات طولانی در فهرست سوالات و عبارات مختصر در فهرست پاسخ‌ ها بکار برده‌ اید؟
8- آیا تلاش نموده‌ اید فهرست پاسخ سوالات را بر اساس اصولی منطقی مرتب نمایید؟
9- آیا تلاش نموده‌ اید سؤالات را بر اساس شماره و پاسخ سوالات را بر اساس حروف مشخص نمایید؟

10- آیا از بکار بردن جملات ناقص در فهرست سوالات پرهیز نموده‌ اید؟
11- آیا کلیه سئوالات و پاسخ سوالات را بر روي یک کاغذ نوشته‌ اید؟
12- آیا از بکاربردن علامت‌ هایی که منجر به انتخاب پاسخی برای سوال می‌شوند پرهیز نموده‌ اید؟

فهرست وارسی سئوالات
پیش از تکثیر و اجراي سوالات چندگزینه‌ اي باید از موارد زیر اطمینان حاصل کنید.
1- آیا هر سوالی که طراحی نموده‌ اید، به‌صورت واضح بیان‌ کننده موضوع مورد نظر شما هست؟

2- آیا تلاش نموده‌ اید در تنه سئوال به بیان موضوع اصلی سوال بپردازید؟
3- آیا به بیان مطالب تکراري گزینه های موجود در تنه سوال اقدام نموده‌ اید؟
4- آیا در هر سئوال، اقدام به اندازه‌ گیری یک موضوع اساسی نموده‌ اید؟
5- آیا تلاش نموده‌ اید میان گزینه هاي هر سوال هماهنگی برقرار نمایید؟

6- آیا دقت نموده‌ اید که در هر سوال صرفاً یک گزینه صحیح قرار دهید؟
7- آیا در سئوالاتی که مربوط به سنجش فرایندهاي پیچیده ذهنی هستند، موقعیت‌ هاي جدید ایجاد نموده‌ اید؟

8- آیا تلاش نموده‌ اید از گزینه هاي انحرافی در سئوال استفاده نمایید که جلب‌ نظر سوال‌‌ شوندگان را فراهم کند؟
9- آیا تلاش نموده‌ اید از لحاظ دستوری و جمله‌بندی میان گزینه هاي هر سئوال با تنه سوال هماهنگی ایجاد نمایید؟

10- آیا از بکاربردن اشاره هاي نامربوط در سئوال پرهیز نموده‌ اید؟
11- آیا در سوالات منفی، از کشیدن خطی زیر عبارات منفی سئوال استفاده نموده‌ اید؟
12- آیا در سئوال از بکاربردن علائم و حروفی که حالت منفی را در نوشتن سوالات دوبرابر کند، پرهیز نموده‌ اید؟

13- آیا از بکاربردن عباراتی مانند «همه آن ­ها» و «همه آن­چه در بالا گفته شد» در سئوال پرهیز نموده‌ اید؟

14- آیا سوالات شما بی‌ ارتباط به یکدیگرند؟
15- آیا از بیان سوالاتی که گمراه‌ کننده هستند پرهیز نموده‌ اید؟

16- آیا از بکاربردن دو گزینه در سوال که خلاف یکدیگر هستند پرهیز نموده‌ اید؟

17- آیا طول گزینه صحیح در سوالات متفاوت شما، مختلف تعیین شده است؟

18- آیا محل گزینه صحیح سوال را بین گزینه هاي انحرافی سئوال تصادفاً برگزیده‌ اید؟
19- آیا تلاش نموده‌ اید سئوالات انتخابی خود را در حد فهم سئوال‌ شوندگان طراحی نمایید؟

20- آیا پاسخ «هیچ یک از موارد بالا» را برای سئوالات خود به میزانی کم استفاده نموده‌ اید؟
21- آیا فضای خالی را در بخش انتهایي تنه سؤال تعیین نموده‌ اید؟


منبع : اهداف طراحی سوال
sanjesh3.org