از سال گذشته به یاد دارید که مبتدا وخبر هر دو مرفوع هستند.اکنون میخواهیم بگوییم که گاهی اعراب مبتدا یا خبر به علت امدن کلماتی بر سرجملات اسمیه تغییرمی کند.به این کلمات نواسخ می گویند.
با یکی از نواسخ که افعال ناقصه نامیده میشوند دراین درس اشنا خواهید شد.

برخی ازافعال ناقصه عبارتند از:


کان ( بود ) ، صار ( گردید ) ، لیس ( نیست ) ، اصبح ( شد ) ، مادام ( مادامی که ) ، مازال ( همواره )

اکنون به مثال های زیر توجه کنید.

کان الطالبُ ناجحا. دانش آموز موفق بود. / صارت الأمّة الإسلامیة متّحدة. امت اسلامی متحد گردیدند.

التلمیــذتان مُجِدَّتـان. كانـَت التلمیـذتـانِ مُجدَّتَیــنِ.

مبتدا مرفوع خبر مرفوع فعل ناقص اسم كان مرفوع خبر كان منصوب


همان طور كه در مثال ها مشاهده كردید:

- فعل ناقص، بر سر مبتدا و خبر می آید.

- مبتدا تغییر نام می دهد ولی اعراب آن تغییر نمی كند.

- خبر، منصوب می شود.

محل : برسر جمله هاﯼ اسميه
عمل : رافع اسم ، ناصب خبر

اسم افعال ناقصه نیز مانند «فاعل» سه نوع است:

1- اسم ظاهر: یكونُ المؤمنُ صادقاً. مؤمن راستگو می باشد

2- ضمیر بارز: أصْبَحْتُم شاكِرینَ. سپاسگزار شدید.

3- ضمیر مُستتر: لَیسَ وحیداً. تنها نیست

** با اضافه شدن افعال ناقصه به جمله هاﯼ اسميه ، به مبتدا اسم افعال ناقصه و به خبر، خبرافعال ناقصه مـﯽ گوييم .


جـوادٌ مریــضٌ. لَیـسَ جـوادٌ مریــضاً.

مبتدا مرفوع خبر مرفوع. فعل ناقص اسم لیس مرفوع خبر لیس منصوب

نکته:افعال ناقصه از نظر مذکر ومونث بودن از اسم خود تبعیت می کنند.

نکته: مشتقات افعال ناقصه مانند ((یکون ، کانت ، کن ، لستُ، صارت – مادامت...)) نیز افعال ناقصه به شمار می روند.

كان (بود) : صرف در تمام زمان ها و صيغه ها
كانَ (ماضـﯽ) ، يَكونُ (مضارع) ، كـُنْ (امر)
لـَيْسَ (نيست) : فقط به همين صورت صرف مـﯽ شود .
افعال ناقصه صارَ (شد، گشت، گرديد) : صرف در تمام زمان ها و صيغه ها
صارَ(ماضـﯽ) ، يَصيرُ(مضارع) ، صِرْ(امر)
أصْبَحَ (شد، گشت، گرديد) : صرف در تمام زمان ها و صيغه ها
أصْبَحَ (ماضـﯽ) ، يُصْبـِحُ(مضارع) ، أصْبـِحْ (امر)
مادامَ (تا زمانـﯽ كه) : فقط به همين صورت صرف مـﯽ شود .


نکته: اسم افعال ناقصه نمی تواند ضمیر منفصل باشد بلکه به صورت ضمیر متصل مرفوعی معادل در می آید.

مانند: انا معلم»» کنتُ معلماٌ


انتم ناجحون»» لیس ألستم ناجحین
توجه:افعال ناقصه فاعل ومفعول ندارند بلکه اسم وخبر دارند.

نکته:شیوه ی تشخیص اسم افعال ناقصه درجمله همانند شیوه ی تشخیص فاعل است.