از مساله ترین مباحث در نگارش پايان نامه رساله دانشگاهي انتخاب آموزش تحقیق است. اشکال بیشتر در این زمینه از آنجا ناشی می شود که اتفاق نظر در این زمینه در بین مالک نظران خیلی نیست. تغییراتی که به کار می برند گاه خیلی مفرق است دانشجو را سر در گم می نماید . به جهت در علوم آدم ی تشتت آراء در بین مالک نظران زیاد است. در عین حال دانشجو با راهنمای ی استادان باید به میزان مطلوبی از توافق بر سرآموزش برسد بتواند از آن دفاع نماید . بحث کم کیف و یا مخلوطی از آن دو اخیرا بسیار زیاد باب شده است (بازرگان،1386). واقع امر چنین است که نتایج بررسی ها و تحقیقات نمی توانند کمی یا کیفی صرف باشند، بلکه در هر تحقیقی کم و کیف وجود دارد ولی ممکن است جنبه قوی تر به سمت کمیت یا کیفیت باشد یا تحقیقی از بخشهای مختلف ی تشکیل شده باشد هر بخشی از آن از روشی تبعیت نماید . اخیرا پژوهش های چند روشی را آمیخته می نامند (بازرگان، 1386).
به نظر من چنانچه از اصطلاحآموزش ترکیبی (شعبانی ورکی، 1387) و یا چند روشی در این مورد استفاده شود مناسب تر و به واقعیت نزدیک تر است. معمولا توانایی دانشجو هم به قدرت علمی وی در این تفکیک یا تلفیق روش ها بسته است.
به هر حال بعضی به وسایل، تکنیک ها قالب های مرجعه که به وسیله آن محقق به مسئله می نگرد و آن را نقد می نماید ،روش تحقیق می گویند (بوشا هارتر، 1980، ص 11). آسان ترین شکلروش تحقیق علمی را می توان در نمودار 1-3 دید .
پایان نامه و رساله روش اجرای آن مثل هر پژوهش دیگر می تواند انواع ی داشته باشد (عالی زاده، 1385، مقدمه) که جمله اند از
الف) به لحاظ نتیجه یا هدف:
پژوهش پايان نامه یا رساله به لحاظ نتیجه یا هدف شاید بنیادی، کاربر دی و عملی باشد
ب) به لحاظآموزش (زمان دار هدف مدار): پژوهش پایان نامه به لحاظ روش زمان مدار شاید به تاریخی، پیمایشی و تجربی به شرح زیر تقسیم شود:
تاریخی (قدیم ):
پژوهش تاریخی، آنچه را در قدیم بوده است توصیف می نماید و فرآیند آن حاوی ارزیابی ، ثبت، تحلیل تفسیر رویدادهای قدیم به منظور معرفت وضع موجود تا میزانی جهت پیش بینی آینده است.
http://sharifyar.com/wp-content/uplo.../08/thesis.png
پیمایشی (حال):
پژوهش پیمایشی، آنچه را در حال حاضر هست توصیف می نماید و فرآیند آن حاوی توصیف، ثبت، تحلیل تفسیر شرایط است. این کار مستلزم گونه ای مقایسه یا بررسي است در آن سعی می شود تا روابط بین متغییرهای دست کاری نشده بیان شود. پژوهش پیمایشی که با سوال سروکار دارد عمدتا از طریق جامعه نمونه، اطلاعات مربوط به حال را تهیه و تولید و از ارزیابی آن ها نتیجه گیری می نماید . پژوهش همبستگی پس رویدادی (علّی) و ارزیابی محتوا هم می تواند در این بخش دسته بندی شود. پژوهش همبستگی، از جهاتی به پژوهش تجربی (تست ی) هم مربوط می شود زیرا میزان همبستگی مورد تست قرار می گیرد
تجربی (آینده):
پژوهش تجربی به توصیف نتیجه، تفسیر متغییرهای خاص و دقیقا کنترل شده می پردازد. در این نوع پژوهش رابطه بین متغییرها می بایست روشن شود دست کاری متغییرها به روش ای سنجیده دقیق می بایست انجام گیرد. در این نوع پژوهش متغییرها حذف یا کنترل می شوند تا نتیجه، مشاهده شود. در اینجا متغییرهای مستقل و وابسته می بایست از یکدیگر کاملا تفکیک شوند. از آنجا که پژوهش تجربی به برای در امور مادی فیزیکی صورت می گیرد، در واقع به نوعی مربوط به حال آینده می شود. آزمونهای تجربی در علوم آدم ی هم تا مدتی که شرایط باقی باشد، نتایج آن می تواند مورد توجه قرار گیرد. اما در پژوهش های کیفی یا ترکیبی که از تکنیک های خاصی چون دلفی یا سناریو استفاده می شود، جهت پیش بینی های آینده مفید است (فلیک،1387؛ شعبانی ورکی،1387).
پژوهش پایان نامه به لحاظ نحوه هدف مدار شاید به توصیفی، تطبیقی ارزشیابی تقسیم شود.
ج) پایان نامـه رساله به لحاظ ماهیت موضوع مورد مطالعه:
انجام پايان نامه و رساله به لحاظ ماهیت مورد می تواند به موردی (ژرفانگر) عام (پهنانگر) تقسیم شود. در مطالعه موردی، نتیجه قابل تعمیم نیست بیشتر در پژوهش های تاریخی و پیمایشی مصداق دارد.
د) پایان نامه رساله به لحاظ محیط پژوهش:
پایان نامه و رساله از جهت محیطی که در آن پژوهش انجام می شود احتمالا به کتابخانه ای، آزمایش گاهی میدانی (محیط باز) تقسیم شود.
ه) پایان نامه به لحاظ شخص پژوهشگر:
انجام پايان نامه و رساله به لحاظ فرد پژوهشگر احتمال دارد به ناظر صرف یا مشارکت کننده تقسیم شود.
تقسیمات دیگری می توان قائل شد که در کتاب هایروش تحقیق موجود است. جدول 1-3 (کومار، 1374) گویای بخشی از آن است.
